In Nederland ligt al een tijdje een initiatiefwetsvoorstel op tafel. Het doel: internationale handelsketens eerlijker en duurzamer maken. Ook in Europa werken partijen hard aan een wet die bedrijven verplicht inzichtelijk te maken waar en hoe ze hun producten maken – én daar actie op te ondernemen. Goed, want wetgeving stimuleert verandering. Alleen valt het mkb – in Nederland maar liefst 99 procent van de bedrijven – niet onder die wet. En dat betekent: geen ondersteuning. Maar wel gedoe van de grote bedrijven aan wie ze moeten leveren.

Het Europees Parlement nam begin juni 2023 een standpunt in over het wetsvoorstel. Hoewel deze mocht rekenen op veel positieve respons schoten veel lidstaten in de weerstand: de wet moest afgezwakt en de aansprakelijkheid voor bedrijven kleiner. Ook moest de wet in eerste instantie voor drie jaar gelden voor grote bedrijven met meer dan duizend werknemers en 300 miljoen euro omzet wereldwijd. Om de wet vervolgens per jaar uit te breiden naar bedrijven met 500 werknemers (en met 250 medewerkers in risicosectoren zoals textiel en metalen).

Heel fijn, maar zo gaan we het natuurlijk niet redden met die duurzame economie. Uit een impact-assessment van de Europese Commissie blijkt dat gemiddeld slechts één procent van de Nederlandse bedrijven zich hiermee aan de wet hoeft te houden. En zelfs als de grens op 250 medewerkers ligt zou nog maar 5 procent van de textielbedrijven meedoen. Ongelofelijk, want als er toch één sector is met veel misstanden…

Het lijkt keer op keer een blinde vlek in de hele internationale mvo-discussie: de positie van het mkb. Want hoe ver de wet uiteindelijk ook opgerekt wordt in de Brusselse onderhandelingen: het mkb gaat er waarschijnlijk niet onder vallen. Terwijl juist daar vaak de innovatie zit. En daar de wil om zaken als kinderarbeid en milieuschade in de keten uit te zoeken en op te lossen. Het is bovendien niet de eerste keer dat het mkb de pineut is als het over dit soort thema’s gaat. Terwijl veel van hen écht bereid zijn tijd en geld in transparante ketens te steken, horen we vooral multinationals klagen. Het speelveld voor duurzaam ondernemen is daarmee nog steeds zo ongelijk als het maar zijn kan.

Waarom ik me zo druk maak over een wet die alleen maar zorgt voor nog meer administratieve rompslomp voor mkb-ondernemers? Simpel. Het is nog veel te lastig concurreren met bedrijven die helemaal niks doen. Plus wetgeving betekent ondersteuning. Ondersteuning die mkb’ers dus ook niet gaan krijgen.

Dat laatste moet ik misschien even uitleggen: onze ervaring met de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) laat zien dat grote bedrijven de vraag voor het verplicht  opstellen van een duurzaamheidsrapportage doorsturen naar hun toeleveranciers, veelal mkb. Terwijl het mkb niet is meegenomen in de CSRD en dus ook geen ondersteuning of informatie krijgt om überhaupt maar te kunnen beantwoorden aan de vragen van hun grote handelspartners.

Het gekke is: de overheid heeft wél laagdrempelige subsidies beschikbaar. De imvo-voucher biedt mkb’ers geld voor advies over hoe ketens te verduurzamen. Zo onderzocht NINE&Co hierdoor hoe ze met de data uit hun keten eerlijke zwangerschapskleding kunnen leveren. En smartphonemaker Fairphone onderzocht met de vouchers hoe Ghanese arbeiders die onze e-waste opruimen minder gezondheidsrisico’s lopen. Per 1 juni 2023 is de ondersteuning echter stopgezet. Zeg maar dag tegen transparantie.

Daarom pleit MVO Nederland voor een IMVO-wet die ook het midden- en kleinbedrijf meeneemt. Dat is essentieel om te weten waar ze naartoe moeten werken. En het zorgt voor de ondersteuning die zo broodnodig is om geen speelbal te worden van doorgeschoven verantwoordelijkheden van grote bedrijven.

Laat ik afsluiten met enige hoop: het Nederlandse initiatiefvoorstel voor internationaal duurzaam ondernemen gaat al meer de goede kant op. Deze verplicht bedrijven met 50 medewerkers of meer te voldoen aan de wet. En de rest van de bedrijven krijgt een inspanningsverplichting. Als het dan Europees niet mocht lukken, laten we dan op nationaal niveau onze verantwoordelijkheid nemen. Dan komt dat gelijke speelveld en de ondersteuning die 99 procent van ons bedrijfsleven nodig heeft vanzelf wel.

Wouter Scheepens, Interim directeur-bestuurder MVO Nederland