Mosselen staan bekend om hun relatief lage milieubelasting vergeleken met andere (met name dierlijke) eiwitbronnen zoals kip, varken, rund en andere vissoorten (inclusief schelp- en schaaldieren). Maar wat zijn de verborgen kosten achter de productie van mosselen zoals de belasting van het milieu? Door middel van de echte prijs (true price) te berekenen voor producten wordt niet alleen de winkelprijs getoond maar ook de verborgen maatschappelijke kosten zoals schade aan het klimaat of kinderarbeid.

In dit onderzoek is voor het eerst (zover bekend in de wetenschappelijke literatuur) de echte prijs berekend voor de mossel zoals die in Nederland in de kustwateren wordt gekweekt en geoogst. Daarmee is dit onderzoek ook één van de eerste true price berekeningen voor een dierlijk eiwitproduct uit zee. Het unieke aan de Nederlandse mossel is dat er naast milieubelasting ook positieve effecten van de productie zijn aangetoond. Deze maatschappelijke baten zijn te zien in ons ecosysteem aan de Nederlandse kust en in Waddenzee.

Mosselen als natuurbeschermers

Het meest zichtbare voordeel dat mosselen bieden aan ons ecosysteem is beschermen van onze kust. Mosselen werken namelijk als een natuurlijke golfbreker. Dit is geen overbodige luxe met een stijgende zeewaterspiegel wereldwijd. De mossel is ook een verrijker van biodiversiteit. Op de kweekpercelen waar hij leeft trekt hij boven en onder water dieren aan. Mosselen zijn daarmee een ware biobouwer in het aquatisch ecosysteem. Het is daarom niet verwonderlijk dat er juist bij aanleg van nieuwe windparken op de Noordzee wordt gekeken naar de aanleg van mosselkweekpercelen en oesterriffen voor natuurherstel.

Mosselen staan ook bekend als de filters van de zee. Ze filteren de algen uit het water voor hun dagelijkse portie voeding. De waterkwaliteit gaat daardoor vooruit. Belangrijk daarbij wel is dat er geen schadelijke stoffen in het water terecht komen die via het eten van mosselvlees een gevaar voor de mens opleveren. Goed om te weten is dat Nederlandse kustwateren de hoogste waterkwaliteit hebben, iets dat in andere werelddelen niet altijd het geval is.

Tenslotte kunnen mosselen bijdragen aan het vastleggen van CO₂ uit de atmosfeer. Binnen de wetenschappelijke literatuur wordt regelmatig CO₂ vastlegging direct toegerekend aan de schelpen van mosselen. Tijdens de schelpvorming zouden mosselen CO₂ gebruiken voor de calciumvorming en daarmee de groei van de schelp. Oceanografische wetenschappers spreken dit in het meest recente IPPC-rapport echter tegen. In ieder geval is de wetenschap er wel over eens dat schelpdieren het effect van CO₂ vastlegging in de zeeën en oceanen versterken. Met zo’n 70% van de wereldoppervlakte dat bestaat uit zeeën en oceanen fungeren de wateren samen met bomen op land als de longen van de aarde. Dit is een meevaller in tijden waarin we wereldwijd de broeikasgaseffecten drastisch zullen moeten verlagen om klimaatverandering en aantasting van de biodiversiteit tegen te gaan.

Luchtvervuiling door mosselkotters

De mosselproductie zelf heeft wel een milieu afdruk. De grootste boosdoener is de luchtvervuiling door de uitstoot van fijnstof, fotochemische oxidantvorming en acifidicatie. De meeste van deze luchtvervuilende emissies ontstaan door verouderde mosselkotters die op fossiel brandstoffen zoals gas- en diesel stookolie varen. Meerdere Nederlandse mosselbedrijven verkennen om die reden de mogelijkheden om zero-emissiekotters te laten bouwen die geheel elektrisch worden aangedreven of met alternatieve schonere brandstoffen.

De true price van mosselen

De berekende echte prijs (true price) van Nederlandse mosselen is €4,76 (2021) per kilogram, waarvan €0,47 milieukosten. De positieve bijdragen (true value) van mosselen op het natuurlijke kapitaal via waterzuivering en verrijking van de biodiversiteit zijn samen goed voor €0,14 per kilogram Nederlandse mosselen in het winkelschap.

De methodologie van de true price berekeningen berust op de bestaande Life Cycle Analysis (LCA). Deze methodiek is gestoeld op internationale standaarden en wetenschappelijke literatuur. Daarbij opgemerkt dat in deze studie is afgeweken van de standaard benadering bij true price berekeningen doordat de maatschappelijke baten en kosten in dit rapport gesaldeerd (verrekend) zijn tot één netto true price.