Een groep van 20 nationale en internationale wetenschappers en experts op het gebied van toerisme en haar klimaatimpact heeft een wetenschappelijk statement ingediend ter ondersteuning van het besluit van de gemeenteraad van Den Haag om per 1 januari 2025 alle reclames voor fossiele brandstoffen uit de openbare ruimte te weren. Vrijdag 11 april, om 11:00 uur, vindt in de Rechtbank Den Haag het kort geding plaats dat reisbranchevereniging ANVR en tour operator TUI tegen het verbod van de Gemeente Den Haag hebben aangespannen.

Het verbod definieert fossiele advertenties als “reclame voor producten en diensten op basis van fossiele brandstoffen, vakanties met vliegreizen, vliegtickets, contracten voor fossiele elektriciteit, cruisereizen of auto’s met een fossiele of hybride motor”.

De groep wetenschappers staat achter het besluit van de gemeenteraad van Den Haag. Zij constateren dat dit besluit volledig in lijn is met de aanbevelingen van vier verschillende, gerenommeerde wetenschappelijke instanties in Nederland: de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur, de Wetenschappelijke Klimaatraad, het Planbureau voor de Leefomgeving, en TNO (allen d.d. 2023). Elk van hen adviseerde de Nederlandse regering om een verbod op advertenties voor koolstof-intensieve producten in te voeren.

Tevens is een raad van 12 sociale wetenschappers en ethici in een onafhankelijk advies aan de Tweede Kamer tot dezelfde conclusie gekomen: reclames voor fossiele brandstoffen blokkeren de overgang naar een duurzame samenleving; een verbod op reclames voor fossiele brandstoffen stimuleert duurzaamheidstransities. Een verbod zoals in Den Haag wordt gezien als een cruciaal signaal. Het verwerpt de vanzelfsprekendheid van het promoten van koolstof-intensieve producten, zonder de vrijheid van consumenten te beperken. Het vergroot dus de autonomie van consumenten, door hen in staat te stellen in vrijheid hun eigen keuzes te maken. Publieke acceptatie van dergelijke verboden, mits goed uitgelegd, lijkt dan ook relatief breed (Bouman et al., 2025). Tot slot concluderen experts op het gebied van internationaal recht dat een verbod op fossiele reclame rechtmatig is onder Nederlands en Europees recht (Kaupa, 2024; Venzke & Ankersmit, 2024).

In hun verklaring bouwen de 20 deskundigen voort op deze solide wetenschappelijke basis en houden zij rekening met de toenemende uitstoot van broeikasgassen door de wereldwijde toeristenindustrie en het onvermogen van deze sector absolute, structurele emissiereducties te realiseren, zou men dit al ambiëren. Ze stellen dat een verbod op fossiele reclame een goede beleidsmaatregel is, realistisch getimed om aan te dringen op echte verandering en stevig in lijn met de nieuwste wetenschap over de klimaatimpact van toerisme. Zij hebben dit bewijs samengevat in vijf wetenschappelijk onderbouwde punten:

  1. In alle sectoren van de samenleving zijn snelle en ingrijpende emissiereducties nodig om een leefbare toekomst voor iedereen veilig te stellen. Voor de toeristische sector betekent dit de onmiddellijke implementatie van emissiereducties, zodat ze haar eigen belofte kan nakomen om de uitstoot van toerisme in de komende 5 jaar te halveren en zo snel mogelijk vóór 2050 een netto-nul uitstoot te bereiken (de Glasgow Declaration on Climate Action in Tourism – mede ondertekend door ANVR).
  2. Toerisme is een belangrijke aanjager van klimaatverandering, met name als gevolg van de groei van de luchtvaart en – daarmee samenhangend – de afstanden die mensen afleggen. Een snelle en ingrijpende vermindering van de uitstoot van het toerisme is daarom essentieel om een leefbare toekomst voor iedereen veilig te stellen, met een sleutelrol voor de luchtvaart.
  3.  In zijn huidige vorm kan de aanhoudende groei van het toerisme niet worden afgestemd op de snelle en diepgaande emissiereducties die nodig zijn om de uitstoot tegen 2030 te halveren en tegen 2050 een netto-nul uitstoot te bereiken.
  4. De huidige maatregelen van de toeristische sector zijn volstrekt onvoldoende om tegen 2050 een netto-nul uitstoot te bereiken, noch een halvering van de uitstoot in 2030. Duurzame technologische maatregelen om de uitstoot van de luchtvaart te verminderen zijn binnen dit tijdsbestek niet op de vereiste schaal beschikbaar.
  5. Toerisme kan tegen 2050 alleen een netto-nul uitstoot bereiken als de beschikbare technologische maatregelen worden gecombineerd met maatregelen die de vraag naar reizen die sterk afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen, d.w.z. reisproducten met luchtvervoer en/of cruises, beperken.

Ondanks het uitspreken van diverse ambities en inzetten van initiatieven ziet de groep in de Nederlandse uitgaande reisbranche een aanhoudende impasse wat emissiereductie betreft.

“De tijd om vrijblijvend doelen en ambities te stellen zonder absolute emissiereductie te realiseren is voorbij. Emissies moeten nu omlaag om een leefbare planeet te behouden waar je daadwerkelijk happy op kan leven. Een fossiel advertentieverbod is broodnodig om consumptienormen te veranderen. Bovendien kan de reissector beter investeren in nieuwe verdienmodellen met groene producten voor iedereen in plaats van verouderde fossiele verdienmodellen via de rechter nog wat langer te rekken.”

“Een fossiel reclameverbod is broodnodig om absolute emissiereductie door de luchtvaart- en reisbranche te helpen realiseren.”