Herman Wijffels zette vrijdag 27 mei jl. direct de toon. De WI-bundel Duurzaamheid. Kiezen voor kwaliteit prees hij als bij de tijd (‘state of the art’) en aan het front (‘leading edge’) van het Haagse politieke spectrum. Hoewel dat ten opzichte van de duurzaamheidsambities van het huidige kabinet weinig moeite kostte, voegde hij ironisch toe.

Martine Vonk, die met Jacqueline Bloemhof de redactie van de bundel vormde, overhandigde Herman Wijffels het eerste exemplaar. In haar introductie gaf ze aan na een jaar denken nog geen zinvol alternatief te kennen voor de term ‘rentmeesterschap’ om de grondhouding van de mens op aarde te typeren. De term is misbruikt, eenzijdig financieel opgevat, of meer gericht op groei en ontwikkeling dan op het op peil houden van de bronnen van leven. Maar de kern blijft: de aarde is van de Heer, en wie erop wonen (Psalm 24), en mensen zijn geroepen Christus na te volgen, ook in het omgaan met elkaar en met deze aarde.

Prof. Wijffels zelf gaf aan waar de mensheid staat in de culturele ontwikkeling tot nu toe. We zien het einde van de moderniteit, waar het nog draaide om kwantiteit en materiële groei. De mensheid moet nu kiezen voor kwaliteit – de ondertitel van de bundel – en voor geestelijke verdieping. Onze situatie eist een geestelijke bewustzijn dat niet meer uitgaat van individueel eigenbelang, maar denkt vanuit de relatie, de gemeenschappelijkheid, de gedeelde van deze aarde.

De zaal bevroeg Wijffels hoe hij de rol van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) in deze overgangstijd zag. Zijn reactie: alle ondernemen behoort MVO te zijn, het is een veeg teken dat we er nu een speciaal etiket voor nodig hebben. Doel van ons menselijk handelen is toch dienstbaarheid aan menselijke waardigheid? Stel jezelf de klassieke vraag: waartoe zijn wij hier op aarde? De veldleeuwerik die in de bundel voorkomt had hem getroffen: als boerenzoon liggend op het gras hoorde hij ze zingen. Zo was bij hem in het hart gedrongen: ik ben met huid en haar verbonden met deze aarde.

Voor een kritische noot zorgde Reinier Sonneveld met een gesproken column. Hij signaleerde onder de positieve termen (‘kwaliteit’, ‘kansen’) dat de bundel iets ingehoudens had. Begrijpelijk wellicht in een politieke bundel, maar toch. Duurzaamheid is ook pijn. En verontwaardiging over onrecht.

Esmé Wiegman, fractielid van de ChristenUnie in de Tweede Kamer, mocht het forum aftrappen, op zoek naar de politieke speerpunten die uit de bundel volgen. Zij hekelde de polarisatie die minister Bleker tussen boeren en natuurorganisaties oproept, zonder zich hard te maken voor constructieve samenwerking. Namens het provinciale niveau onderstreepte Wouter de Jong (ex-gedeputeerde van de provincie Utrecht) de urgentie van de problematiek. Weinig ambitie tonen is jezelf op achterstand zetten, verder weg zakken. In Utrecht zijn natuur- en landbouworganisatie (LTO) wel tot een gemeenschappelijke aanpak gekomen. Op lokaal niveau wees Ard Kleijer (wethouder in Putten) op de groeiende rol van biomassa in zijn gemeente. Dat een biobased economy een zinvol alternatief is voor onze fossiele economie, benadrukte ook prof. Wijffels, met verwijzing naar prof. Henk van den Berg in de zaal (redacteur van het Kort Commentaar Bioenergie: natuurlijk beter?). Maar met technische oplossingen alleen komen we er niet. Nodig is echte verandering van binnen uit, en die begint door zelf in de spiegel te kijken.