VN: Economisch herstel na coronacrisis moet duurzamer

De afgelopen week zijn honderden miljarden dollars aan noodmaatregelen aangekondigd om het coronavirus te bestrijden en de economische gevolgen ervan te beperken. In de VS wedijveren industrieën om een deel van het aangekondigde stabilisatiepakket van 1000 miljard dollar. Verwacht wordt dat de luchtvaartindustrie daar een flink deel van zal krijgen.

Vorige week kondigde de Europese Centrale Bank (ECB) een noodprogramma aan voor het opkopen van obligaties ter waarde van 870 miljard euro om de economie van de eurozone tot het einde van het jaar te stabiliseren – het equivalent van 7,3 procent van het bbp van de eurozone.

Dat cijfer staat in schril contrast met de 1000 miljard die de Europese Commissie – gespreid over tien jaar – had beloofd voor de financiering van haar Green Deal en de doelstelling om tegen 2050 het eerste klimaatneutrale continent te zijn.

Regeringen en internationale financiële instellingen worden opgeroepen om, zodra de menselijke tragedie afneemt, de transitie naar schone energie centraal te stellen in de stimuleringspakketten.

“We hebben de verantwoordelijkheid om beter te herstellen dan na de financiële crisis in 2008”, waarschuwt VN-secretaris-generaal António Guterres. “We hebben een actiekader – de Agenda 2030 voor duurzame ontwikkeling en het Akkoord van Parijs over klimaatverandering. We moeten onze beloften voor mens en planeet nakomen.”

Maar kortetermijnmaatregelen om de economie te stabiliseren, doen tot dusver weinig voor de transitie.

Obligaties

In Europa zal de Europese Centrale Bank in haar aankooppolitiek voor obligaties de heersende aankoopcriteria van de bank volgen. Die criteria verbieden de bank om een bepaalde sector boven de andere te verkiezen: ze moet opkopen wat er beschikbaar is op de markt.

Volgens een ECB-woordvoerder zal de portefeuille van de bank weliswaar “een toenemend aantal groene obligaties hebben” door hun grotere beschikbaarheid op de markt, maar dat aantal blijft relatief beperkt.

Dat komt er dus op neer dat de ECB massaal obligaties opkoopt “zonder daarbij rekening te houden met het klimaat”, zegt Stanislas Jourdan, hoofd van de ngo Positive Money Europe. “De maatregelen van de ECB tegen de coronacrisis zijn terecht, maar het risico bestaat dat fossiele brandstoffen een graantje meepikken van die maatregelen en zo toegang krijgen tot nog goedkopere financiering voor het voortzetten van hun activiteiten”.

Ook Ronan Palmer van de denktank E3G pleit voor maatregelen om het economische noodplan van de EU in overeenstemming te brengen met de strijd tegen de klimaatverandering. Ook CO2-intensieve sectoren zoals de olie- en gasindustrie en de luchtvaart schuiven aan voor economische hulp, zegt hij, en dus “moet dit het moment zijn waarop garanties gevraagd moeten worden over hoe die bedrijven in de toekomst zullen opereren.”

Zo kan een autofabrikant gered worden op voorwaarde dat er snel overgeschakeld wordt op elektrische auto’s. En de ngo Transport & Environment heeft er eerder al bij de EU op aangedrongen hulp aan luchtvaartmaatschappijen te verbinden aan de voorwaarde dat ze in de toekomst niet langer gebruik maken van de huidige belastingvoordelen en overschakelen op CO2-arme brandstoffen.

Op minder korte termijn hoopt Palmer dat de EU een herstelprogramma vasthaakt aan de Green Deal. De herstelinspanningen kunnen dan bijdragen aan energie-efficiëntie, de transitie naar elektrisch transport, de uitrol van hernieuwbare energie en hervormingen op het vlak van landgebruik.

Politieke strijd

“Dat is de grote politiek strijd”, zegt Laurence Tubiana, ceo van de European Climate Foundation en een van de architecten van het Klimaatakkoord van Parijs. ”We kunnen de juiste keuzes maken en de economische crisis snel aanpakken, en er tegelijk voor zorgen dat we de economie in Europa niet vastklinken aan fossiele brandstoffen. Er zijn heel wat elementen in de Green Deal die we snel kunnen opstarten met de massale steunmaatregelen die overheden nu klaar hebben staan.”

Onder de Green Deal heeft de EU zich voorgenomen om klimaatneutraal te worden tegen 2050, de klimaatdoelstelling tegen 2030 aan te scherpen en ervoor te zorgen dat niemand achterblijft in de energie- en transporttransitie. Cruciale sectoren zoals de bouw, landbouw en transport moeten een diepgaande transitie doormaken.

Maar het is zeer de vraag hoe snel het beloofde geld naar investeringen in schone energie kan gaan. “Momenteel is er veel concurrentie om die herstelmiddelen”, zegt Samantha Gross, onderzoekster aan het Cross-Brookings onderzoeksinstituut in Washington. “Daardoor is het mogelijk om de focus rond schone energie door te drukken.”

Gunstige omstandigheden

Volgens Gross creëren de lage kosten van hernieuwbare energie en de lage rente op termijn gunstige omstandigheden voor grootschalige investeringen in de energietransitie. “Maar daarvoor moeten we eerst uit deze crisismodus”, zegt ze.

Albert Cheung, hoofd Analyse bij het gespecialiseerde agentschap Bloomberg New Energy Finance, ziet de economische respons op de pandemie in twee fasen gebeuren. “In de eerste maanden tot een jaar is het cash in de handen van de mensen stoppen”, zegt hij. In de tweede fase die daarop volgt, gaat het erom om die herstelbeweging vorm te geven. “Dat is de kans voor groene investeringen en de creatie van groene banen die de transitie naar schone energieën versnellen.”

Jourdan voegt daaraan toe dat de eerste hulpmaatregelen misschien niet zullen bijdragen aan de energietransitie, maar dat de schaal van de respons door overheden en centrale banken wel een precedent is voor gelijkaardige maatregelen om de klimaatcrisis aan te pakken. Ronan is het daarmee eens: “Het toont wat de centrale banken kunnen doen als ze hun volle gewicht achter de klimaatcrisis zouden gooien.”