Het vermogen van de 1.000 rijkste mensen ter wereld is in slechts negen maanden alweer op het niveau van voor de coronapandemie. Maar het kan meer dan een decennium duren voordat de armsten van de wereld de economische gevolgen van de pandemie te boven komen, zo blijkt uit het nieuwe Oxfam-rapport dat vandaag wordt gepubliceerd op de openingsdag van de ‘Davos Agenda’ van het World Economic Forum.

Het Oxfam-rapport The Inequality Virus maakt duidelijk dat corona de economische ongelijkheid in bijna elk land tegelijkertijd kan vergroten. Toenemende ongelijkheid belemmert de aanpak van mondiale armoede. In het slechtste scenario kan armoede in 2030 hoger zijn dan voordat de pandemie toesloeg, met wereldwijd 3,3 miljard mensen die van minder dan $ 5,50 per dag moeten rondkomen. Dit zou een toename zijn van meer dan 500 miljoen mensen.

Michiel Servaes, algemeen directeur Oxfam Novib: “Onze falende economieën maken het mogelijk dat een kleine elite door hun almaar groeiende rijkdom de crisis comfortabel door kan komen, terwijl miljarden mensen niet weten hoe zij zich financieel staande kunnen houden. Vrouwen en gemarginaliseerde groepen worden het hardst geraakt door de crisis – zij hebben een grotere kans om in armoede te belanden, honger te lijden en beperkte of geen toegang te hebben tot zorg.”

Het Oxfam-rapport laat zien dat:

  • de recessie voorbij is voor de rijksten. De tien rijkste mannen ter wereld hebben hun vermogens met een half biljoen dollar zien groeien sinds het begin van de pandemie – meer dan genoeg om voor iedereen een coronavaccin te betalen en om toenemende armoede te voorkomen. Tegelijkertijd zorgt de pandemie voor de ergste banencrisis in meer dan 90 jaar. Honderden miljoenen mensen hebben nu te weinig of geen werk en worden geconfronteerd met armoede en honger.
  • vrouwen het zwaarst getroffen worden. Wereldwijd zijn vrouwen oververtegenwoordigd in laagbetaalde en onzekere beroepen. Het zijn vooral die beroepen die het hardst door de pandemie getroffen worden. Als vrouwen in dezelfde mate als mannen in deze sectoren vertegenwoordigd zouden zijn, zouden 112 miljoen minder vrouwen een hoog risico lopen om hun inkomen of baan te verliezen. Tegelijkertijd is 70 procent van de wereldwijde beroepsbevolking in de zorg vrouw. Zij doen werk dat essentieel is, waarbij zij een groter risico lopen om met het corona-virus in aanraking te komen, maar dat ook vaak slecht betaald en ondergewaardeerd wordt.
  • extreme ongelijkheid levens kost. Door het mondiale tekort aan corona-vaccins en de oneerlijke verdeling daarvan dreigen mensen in ontwikkelingslanden nog langer gebukt te gaan onder de gevolgen van de coronacrisis. Cijfers uit verschillende landen laten het effect zien van ongelijkheid binnen landen zelf; zo rapporteren verschillende landen hogere infectie- en sterftecijfers in armere gebieden en onder gemarginaliseerde groepen. Dit geldt niet alleen voor landen als India maar ook voor bijvoorbeeld Frankrijk en Spanje. Het aantal overledenen door corona is in de armste regio’s van Engeland het dubbele vergeleken met het sterftecijfer van de rijkste gebieden.
  • eerlijkere economieën de sleutel zijn tot een snel en duurzaam herstel van de coronapandemie. Een eerlijke economie heeft welzijn en duurzaamheid tot doel door onder meer eerlijke belastingen. In december 2020 gebruikte Argentinië de inkomsten van een eenmalige heffing op de vermogens van superrijken om de corona-maatregelen te betalen, zoals de aankoop van medische benodigdheden en steun voor kleine en middelgrote bedrijven die het moeilijk hebben. Ook de aanpak van internationale belastingontwijking door multinationals via landen als Nederland blijft onverminderd belangrijk. Oxfam berekende dat een tijdelijke belasting op de extra winsten die zijn gemaakt door 32 multinationals tijdens de pandemie in 2020 $ 104 miljard had kunnen opleveren -voldoende om werkloosheidsuitkeringen voor alle werknemers en financiële steun voor alle kinderen en ouderen in lage- en middeninkomenslanden te financieren.

“Honderden miljoenen mensen worden door de pandemie verder de armoede in geduwd, met alle gevolgen van dien. Daarom is het onbegrijpelijk dat rijke landen zo weinig doen om deze landen te steunen. Nederland heeft macht en invloed die het in kan zetten om te zorgen voor een eerlijke economie. Ook Nederland kan stoppen met het steeds maar weer beschermen van de monopolies en winsten van de farmaceutische industrie waardoor mensen in ontwikkelingslanden nu misgrijpen bij vaccins; en Nederland heeft een grote rol te spelen in het tegengaan van internationale belastingontwijking waardoor ontwikkelingslanden nu jaarlijks miljarden mislopen,” aldus Servaes.

De vermogens van miljardairs laten een fors herstel zien sinds de aandelenmarkten weer zijn aangetrokken, ondanks de recessie in de reële economie. Hun totale rijkdom bedroeg in december 2020 $ 11,95 biljoen, net zoveel als de totale uitgaven aan economische steunmaatregelen door G20-landen. Meer dan de helft van de arbeiders in arme landen leefde in armoede voordat het coronavirus toesloeg. Driekwart van arbeiders wereldwijd had geen toegang tot sociale vangnetten zoals betaald ziekteverlof of een werkeloosheidsuitkering.

“Extreme ongelijkheid is een politieke keuze en de aanpak daarvan moet centraal staan bij de aanpak van de coronapandemie. Het is nu tijd voor regeringsleiders om de belangen van burgers en kleine ondernemers boven excessieve winsten van de allerrijksten te stellen. Zij moeten zorgen voor eerlijke belastingen en verzekeren dat iedereen toegang heeft tot gezondheidszorg, onderwijs en sociale zekerheid. Deze maatregelen moeten niet alleen de huidige crisis helpen aanpakken, maar ook de volgende helpen voorkomen.”

Onderdeel van het nieuwe Oxfam-rapport is een wereldwijde enquête naar ongelijkheid onder 295 economen uit 79 landen. Daaruit blijkt dat 87 procent van de respondenten, waaronder bekende economen zoals Jeffrey Sachs, Jayati Ghosh en Gabriel Zucman, een ’toename’ of een ‘grote toename’ van de inkomensongelijkheid in hun land verwacht als gevolg van de pandemie.