De tegenstellingen bleken groot: ‘Een Amerikaanse directeur verdient gemiddeld 483 maal zoveel als de gemiddelde werknemer in de VS’, aldus een Amerikaanse vakbondsvertegenwoordiger. ‘Die situatie moet snel veranderen.’ Een reactie liet niet lang op zich wachten. ‘Het gaat niet aan om bedrijven met zoveel verantwoordelijkheden op te zadelen’, antwoordde een ondernemer uit het publiek. ‘Bedrijven moeten wel de kans houden te overleven – en dus om te saneren en werknemers te ontslaan.’
De behoefte samen te werken won echter, zo werd duidelijk uit de discussie. Zowel bedrijven als werknemers zitten te springen om regels en principes voor goed ondernemingschap: een bedrijfsvoering die rekening houdt met belangen van direct betrokkenen als aandeelhouders en werknemers maar ook met die van de maatschappij en het milieu. Politici en beleidsadviseurs hebben dat kader niet pasklaar voorhanden, en zijn daarom evenzeer gebrand op dialoog met alle betrokkenen.
Bedrijven kampen vooral met een imagoprobleem, viel op te maken uit bijdragen van onder meer Volkswagen, Suez Lyonnaise des Eaux, Toyota en Levi’s. Internationalisering van het bedrijfsleven is een onomkeerbaar proces, maar er wordt in toenemende mate tegen geprotesteerd. Bedrijven vinden het lastig zich tegen dat beeld van een ‘monster’ te verdedigen.
‘Het bedrijfsleven moet zorgen een antwoord klaar te hebben, want ze zijn vaak best actief op sociaal terrein’, zegt Suez-directeur en voormalig Europees Commissaris Yves-Thibault de Silguy. De moeilijkheid is om niet hypocriet te klinken, vindt Volkswagen-bestuurslid Elisabeth Alteköster: ‘Verantwoord ondernemen is een slimme manier van eigenbelang, maar één die ook voordelen oplevert voor de maatschappij.’
De enige partij die het nog laat afweten in het debat over verantwoord ondernemen , is de financiële sector. ‘De financiële markten moeten doordrongen raken van het belang van verantwoord ondernemen , anders wordt dit nooit een duurzaam project’, zegt Alteköster.
Europa heeft als voordeel boven de VS dat bedrijven minder hard worden afgerekend op de hoogte van de beurskoers, stelt de Amerikaanse vakbondsman Ron Black-well. Bovendien heeft de overheid in Europa nog een stem. ‘In de VS wordt alles overgelaten aan het bedrijfsleven zelf. Dat kan niet met dit onderwerp.’
Europarlementariër en sociaal-democraat Ieke van den Burg, die de conferentie voorzat, vindt dat er regels moeten komen om bedrijfsleven en financiële markten ‘in toom te houden’. Mats Isaksson, een van de schrijvers van een OECD-code voor corporate governance, meent dat overheden de richting moeten aangeven. Daar ligt een taak voor de EU. ‘Het draait hier om wijziging van de machtsverhoudingen. Dat is een heikel karwei.’ Eurocommissaris Frits Bolkestein, die de openingswoorden sprak, vertrouwt echter vooralsnog vooral op zelfregulering.