Deze conclusie is het resultaat van een nieuw grensoverschrijdend onderzoek dat onlangs is uitgevoerd door Ernst & Young. In dit onderzoek, Turn risks and opportunities into results (Zet risico’s en kansen om in resultaat), worden de tien belangrijkste zakelijke risico’s en kansen over de hele wereld onderzocht voor overheden en organisaties binnen de publieke sector.

Risico’s staan nog steeds boven aan de agenda. Kwesties als bezuinigingen op de uitgaven, beperkte economische groei, duurzaamheid en veiligheid hebben allemaal bijgedragen aan de onzekere tijden die burgers wereldwijd nu meemaken. Maar al deze veranderingen bieden ook kansen.

Over de hele wereld worden zorgen over een tweede dip vooral aangewakkerd door de angst dat de schuldenproblematiek in Europa en de VS – na de reddingsoperaties door overheden tijdens de financiële crisis – zou leiden tot drastische bezuinigingen op overheidsuitgaven, met mogelijk negatieve gevolgen voor de economie. Ondanks de nog steeds voortdurende schuldencrisis zorgden de groei binnen de opkomende markten en het herstel binnen veel ontwikkelde economieën er tot aan de zomer 2011 voor dat het risico op een wereldwijde dubbele dip vooralsnog beperkt kon blijven. De ontwikkeling van de afgelopen twee maanden doet anders vermoeden.

Herverdeling macht

In de nasleep van de economische crisis tekent zich steeds duidelijker een herverdeling van de macht af in mondiale bestuursstructuren. De uitbreiding van de G8 tot de G20 zal voor sommige specifieke groepen landen waarschijnlijk een aanmoediging vormen om een grotere rol te gaan spelen op het mondiale bestuurstoneel. Daarin passen ook gelegenheidspartnerschappen en regionale clusteringen.

Rob Ellermeijer, Sectorleider, voorzitter Public Sector bij Ernst & Young, zegt hierover: “In eerste instantie hebben overheden in veel landen over de hele linie bezuinigingen doorgevoerd. Het was ook noodzakelijk om de overheidsfinanciën weer op orde te krijgen. Nu de druk op de private economie duidelijk voelbaar wordt en ook de internationale handel onder druk staat lijkt het wenselijk om het beleid bij te stellen. Gericht bezuinigen en daarbij specifieke sectoren juist een extra impuls geven kunnen de economische groei weer op gang helpen. Als de economische motor loopt profiteren de overheidsfinanciën daarvan mee. De publieke investeringen, bijvoorbeeld in infrastructuur, woningen en automatisering kunnen daar een belangrijke rol bij spelen.

Daarnaast kan het huidige “burning platform” een kans bieden om een versnelling te realiseren in innovatie, zowel in de private als publieke sector, zoals op het gebied van duurzaamheid en informatie technologie.”

Onzekerheden wegnemen

Het uitstellen van initiatieven om klimaatverandering tegen te gaan en duurzaamheid te bevorderen werd genoemd als het op één na belangrijkste risico. Hiervan wordt verwacht dat het een blijvende impact zal hebben in de komende jaren. Andere risico’s die steeds belangrijker worden, zijn onder meer die van onvoldoende investeringen in onderwijs, slechte beheersing van de kosten voor pensioenen en gezondheidszorg voor een vergrijzende bevolking, en zwakke punten in publiek bestuur en zwakke verantwoordingsstructuren.

Het publieke debat over duurzaamheid heeft door de wereldwijde economische crisis een lagere prioriteit gekregen. Door de daardoor ontstane onzekerheid over het gevoerde beleid en het feit dat er geen consistente prijssignalen worden afgegeven, wordt het vrij onwaarschijnlijk dat de investeringen die noodzakelijk zijn om een groene economie te ontwikkelen ook echt gedaan zullen worden. Ellermeijer legt uit: “Om klimaat- en duurzaamheidsrisico’s te beheersen, moeten overheden transparantie garanderen in hun CO2-beleid en nieuwe wetten en regels introduceren die ervoor zorgen dat de consument meer duurzame keuzes maakt. Overheden moeten de onzekerheden ten aanzien van deze initiatieven zo snel mogelijk wegnemen, want onzekerheid belemmert investeringen.”

Paul van de Loo, partner bij Ernst & Young, sluit af: “Naast het belang van een lange termijn visie en daaraan gekoppeld consistent beleid en het stimuleren van ondernemerschap, is samenwerking de derde pijler voor economisch en maatschappelijk succes. Waar in het verleden verantwoordelijkheden werden gekoppeld aan of de publieke sector, of het bedrijfsleven of maatschappelijke verbanden, wordt het steeds duidelijker dat het niet of-of is, maar en-en. Om de vraagstukken van deze tijd – economische dynamiek, innovatie, duurzaamheid, klimaat, energie – aan te kunnen, zal er meer gezocht moeten worden naar samenhang en gemeenschappelijkheid. De tijd dat de overheid verantwoordelijkheid is voor maatschappelijke doelen en het bedrijfsleven alleen zorg draagt voor rendement, is voorbij.”

Top 10 van risico’s voor overheden in 2011:

1 Het ontketenen van een dubbelediprecessie door fiscale consolidatie
2 Uitstel van initiatieven op het gebied van klimaatverandering en duurzaamheid
3 Slechte beheersing van schulden en fiscaal beleid
4 Speculatieve financiële aanvallen en afwaardering van staatsschulden
5 Onvoldoende publieke investering in onderwijs
6 Niet in staat zijn om effectieve dienstverlening op peil te houden door minder beschikbaarheid van personeel en noodzakelijke omvormingen van personeelsbestand
7 Slechte beheersing van de kosten van pensioenen, gezondheidszorg en ouderenzorg voor een vergrijzende bevolking
8 Niet in staat zijn om problemen op het gebied van internationaal terrorisme en grenscontroles het hoofd te bieden
9 Niet inspelen op demografische verschuivingen op de lange termijn
10 Zwakke punten in publiek bestuur en zwakke verantwoordingsstructuren

Top 10 van kansen voor overheden in 2011
1 Versterking van nieuwe vormen van mondiaal bestuur
2 Herziening van wet- en regelgeving ten aanzien van de financiële sector
3 Herbezinning op het centrale doel van een regering
4 Inzet van IT om veranderingen te bewerkstelligen
5 Ontwikkeling van nieuwe dienstverleningsmodellen
6 Versterken van het publiek-private samenwerking
7 Industrieel beleid om groei in sectoren van technologische voorsprong te bespoedigen
8 Heroverwegen van regionale en stedelijke ontwikkeling
9 Ondersteunen en versterken van MVO-gebruiken voor het herinrichten van overheids-dienstverleningsmodellen
10 Versterken van de rol van de overheid in de economie