Ziekenhuizen realiseren volgens hun eigen plannen een CO2-emissiereductie die in 2030 fors hoger ligt dan de doelstelling in het Klimaatakkoord. Dit blijkt uit de portefeuilleroutekaarten (verduurzamingsplannen) van ziekenhuizen die TNO binnen het Expertisecentrum Verduurzaming Zorg heeft geanalyseerd. De komende jaren zal periodiek over de voortgang van de verduurzaming in de zorgsector gerapporteerd worden en aangegeven worden of er aanvullende maatregelen nodig zijn.

Portefeuilleroutekaart

Driekwart van de ziekenhuizen heeft beantwoord aan de oproep van de zorgbranches om een zogenaamde portefeuilleroutekaart in te dienen. Deze portefeuilleroutekaart maakt inzichtelijk hoe de zorginstelling met verduurzamingsmaatregelen de doelstellingen op het gebied van CO2-emissiereductie wil realiseren.

Bij realisatie van de ingediende plannen zal de CO2-uitstoot van deze ziekenhuizen in 2030 naar verwachting 59% lager zijn dan in het referentiejaar (dat varieert van 1998 tot 2020); dit is veel meer dan de doelstelling van 49% in het Klimaatakkoord.

‘Uit de plannen blijkt dat het niet om een enkele koploper met ambitieuze plannen gaat, maar om een groot deel van de ziekenhuizen dat al veel verduurzamingsmaatregelen heeft doorgevoerd en daar de komende jaren nog verder in wil gaan’, concludeert Stefan van Heumen. Van Heumen, onderzoeker van TNO, is medeauteur van de sectorale routekaart die op hoofdlijnen aangeeft wat de CO2-emissiereductie in de Zorgsector inhoudt en langs welke lijnen deze bereikt kan worden.

Minder aardgas, meer stroom

Om het aardgasverbruik te verlagen zetten de meeste ziekenhuizen in op het afschalen en uitschakelen van gasgestookte warmtekrachtkoppeling-installaties (wkk), en het aanbrengen van veelal warmtepompinstallaties die gebruik maken van warmte-koude-opslag (wko).

Alternatieven als aquathermie, geothermie, waterstof of aansluiting op een warmtenet worden minder vaak genoemd. Door de overstap naar wko hebben ziekenhuizen voor verwarming geen aardgas meer nodig, maar het zorgt wel voor een hoger stroomverbruik. Daarbij zien we de toch al grote elektriciteitsbehoefte van ziekenhuizen de komende jaren nog met ongeveer 10% toenemen.

Toch zal de CO2-uitstoot naar verwachting dalen, zeker wanneer meer duurzame energiebronnen worden gebruikt voor het opwekken van elektriciteit. Er wordt door ziekenhuizen al gebruik gemaakt van zonnepanelen, maar deze leveren slechts een paar procent van de totale stroombehoefte van de ziekenhuizen op, volgens Van Heumen. De verwachting is dat de verduurzaming van de elektriciteitsopwekking zich de komende jaren met technologische ontwikkelingen en alternatieve energiebronnen positief zal ontwikkelen.

Verduurzaming nog niet op alle terreinen mogelijk

Het is voor ziekenhuizen nog niet goed mogelijk om op alle terreinen te verduurzamen. Zo zijn er nog vrijwel geen CO2-arme alternatieven voorhanden voor de luchtbevochtiging. Dit wordt vanuit hygiënisch oogpunt in ziekenhuizen nu nog gedaan met stoom die via aardgas wordt geproduceerd. Ziekenhuizen zijn terughoudend met het toepassen van nieuwe technieken die zich nog niet of in onvoldoende mate hebben bewezen. Dit om kwetsbare patiënten te beschermen.

Doelstelling 2050 is nog niet in zicht

De ziekenhuizen lijken voor 2030 dus goed op koers te liggen, maar de gevraagde 95% emissiereductie in 2050 is nog wel een uitdaging. Hiervoor zullen forse investeringen in het vastgoed moeten worden gedaan die zich niet zomaar terugverdienen door extra energiebesparing. Het juiste moment voor deze investeringen zal onder meer afhangen van wanneer vervangende nieuwbouw of renovatie nodig is.

Daarbij is het nog de vraag hoe deze investeringen zoals bijvoorbeeld extra isolatie bekostigd kunnen worden. Technologische ontwikkelingen die in de komende jaren verduurzamingsmaatregelen betaalbaarder en efficiënter maken, zullen bijdragen aan de haalbaarheid van de doelstelling.

Voortgang monitoren

Om de voortgang en de uitvoering van de verduurzamingsplannen goed te kunnen monitoren is afgesproken dat de portefeuilleroutekaarten periodiek, om de 2 tot 4 jaar, zullen worden geanalyseerd. Op verzoek van het ministerie van VWS en de zorgbranches zullen, vanuit het programma Expertisecentrum Verduurzaming Zorg (EVZ) waar TNO een belangrijke bijdrage aan levert, deze routekaarten de komende jaren worden verzameld, gebundeld en geanalyseerd om tot een beeld van de voortgang op sectoraal niveau te komen.

Het gaat bij verduurzaming overigens niet alleen om de reductie van CO2-emissie, er is ook een wettelijke plicht tot vermindering van het totale energieverbruik. Door de overheid wordt gewerkt aan een eindnorm voor het energieverbruik voor alle gebouwen in 2050. Wat de waarde van deze eindnorm wordt is nog niet duidelijk en deze zal afhankelijk zijn van de vastgoedfunctie. In de analyse door het EVZ wordt, vooruitlopend op de normering naast de CO2-emissie, ook het energieverbruik in kaart gebracht.

Het EVZ is het kenniscentrum voor het terugdringen van de CO2-uitstoot bij zorgvastgoed. Het ondersteunt de zorgsector bij het realiseren van de klimaatdoelen. Het kenniscentrum wordt uitgevoerd door Stichting Stimular en TNO.