In gesprek met Thijs Wullems, founder van Monkeys by the sea: producent van visvervangers.
Hoe en waarom ben je op het idee gekomen om plantaardige vis te gaan ontwikkelen?
Ik heb zelf meer als 13 jaar in de internationale seafood wereld rondgelopen in een commerciële rol voor producenten en visserijbedrijven. Van het exporteren van mosselen en levende krabben naar China, tot de import van koningszalmen, oesters en Abalones uit Nieuw Zeeland. Ook aan de inkoop en verwerkingskant heb ik veel gezien van visserij en processing op verschillende continenten. In mijn vele reizen en bezoeken aan fabrieken, visserijen en de ‘natte vismarkten’ heb ik helaas ook veel van de schaduwkanten van de sector gezien. Het gaat echt niet de goede kant op. Dat begon steeds meer te schuren. Toen ik tijdens een duikvakantie op de Malediven letterlijk werd wakker geschud door een ontmoeting met een walvishaai, werd het zaadje geplant om echt anders naar de oceaan te kijken. Als vader van 3 kinderen besefte ik ook dat ik mijn verantwoordelijkheid moest nemen om hier iets mee te doen.
Hoelang heeft dit proces geduurd en hoe ben je begonnen?
Ik had me al wat verdiept in de plantaardige proteïnes aan de kant van ingrediënten en processing. En naast vis, had ik ook een goed netwerk in de groentesector opgebouwd. Hierin heb ik dan ook de eerste gesprekken gevoerd en het idee gepitched. Na wat ‘incubatietijd’ tijdens de COVID periode, zijn we daarna snel aan de slag gegaan om een team te vormen, een productgamma te bedenken, ingrediënten te sourcen, prototype producten te produceren en investeerders te vinden in verschillende landen. Er is natuurlijk best veel nodig om van een idee daadwerkelijk een bedrijf maken. Dit alles is nu ruim 1,5 jaar geleden.
Wat is de potentie van jullie producten en waar is het allemaal te koop?
Monkeys by the Sea mikt in eerste instantie op twee afzetmarkten: De horeca en supermarkten. In Nederland zijn onze producten nu verkrijgbaar via horeca groothandel Bidfood. In Duitsland onder andere bij supermarkten als Edeka, Citti en Globus. We zijn nu in testfase met andere foodproducenten die ons product als halffabricaat gaan gebruiken voor salades, pizza’s en maaltijden. Binnen Europa, maar ook wereldwijd is er nog veel potentie tot groei. We zoeken daarom ook naar internationale samenwerkingen en hebben bewust gekozen om vanaf onze start niet alleen met Nederlandse investeerders en partners te praten.
Waarom wilde je plantaardige visvervangers maken en wat wil je hiermee bereiken?
Monkeys by the Sea wil een gezonde oceaan voor de volgende generaties achterlaten. Het massale afsterven van koraalriffen, vissen die blijken hoge concentraties microplastics en zware metalen te bevatten, en massale vis-sterftes door zuurstofgebrek en oceaan opwarming; het zijn allemaal ‘kanaries in de kolenmijn’ die klimaatverandering heet. Er is meer bewustwording nodig bij de totale foodsector, maar vooral bij consumenten wereldwijd. Alternatieven voor vis moeten daarom beter worden en meer worden aangeboden en verkocht tegen schappelijke prijzen. Hierin willen wij onze rol pakken, maar we hopen ook dat de supermarkten hun verantwoordelijkheid nemen en samen met ons gaan optrekken.
Wat bedoel je daar precies mee – die “verantwoordelijkheid pakken” door de supermarkten?
Toen ik in 2007 begon in de vis, hing Greenpeace nog aan de gevel bij het hoofdkantoor van C1000 in Amersfoort met een huizenhoog spandoek ‘Stop verkoop foute vis, dat scheelt!’ Er was veel ophef over en de vis-sector bedacht daarom duurzaamheid labels als MSC en ASC – wat op zich een goede ontwikkeling was. Al moet je wel kritisch kijken naar de controle daarop. Onderzoek van IRI liet in 2019 nog zien dat 93% van de tonijn in supermarkten, nog steeds geen duurzaamheidslabel heeft. Het feit dat een ontdooide pangasius uit Vietnam – dankzij zo’n duurzaamheidslabeltje – nu wel onder de definitie van ‘goede vis’ valt, dat is natuurlijk buitengewoon vreemd. De meeste pangasius wordt gekweekt in de delta van het grootste open riool van Azië – de Mekong rivier – maar daar hoor je niemand over.
In het geval van plantaardige alternatieven, zien we dat er (te) veel marge in de keten blijft hangen. Wij kunnen onze tonijnsalade voor precies dezelfde prijs produceren en aanbieden als de dierlijke variant. Alleen toen ons product bij Jumbo en AH op het schap geïntroduceerd werd vorig jaar, was hij ruim EUR 1,50 per bakje duurder dan de echte tonijnsalade. Zo helpt de keten de consument niet echt om verduurzaming te versnellen. Consumenten willen echt wel betere keuzes maken, maar met zulke prijsverschillen wordt ze dat wel erg lastig gemaakt…..
Het huidige landschap is op die manier niet echt ‘ondersteunend’ voor lokale start-ups zoals de onze. Je ziet dat de grote internationale vismerken uit blik nu ook snel met een tonijn alternatief komen. Met veel bombarie en marketingbudget erachter. Zijn we als start-up natuurlijk stiekem wel jaloers op, want wij kunnen niet zoveel geld uitgeven om onze plek op het schap ‘te kopen’. Ga je dan kijken wat die vismerken écht doen, dan zie je toch weer dat het product uit Thailand komt of met soja grondstof uit Zuid-Amerika en dan hier ergens in blik verdwijnt. Hier had de duurzaamheidsafdeling die inkoop adviseert ook wel wat kritischer naar kunnen kijken in onze optiek. Nog even afgezien van de smaak van die producten…
Welke ingrediënten gebruiken jullie voor de visvervangers en waarom specifiek deze?
We gebruiken een combinatie van ingrediënten van het land en de zee. Hierbij moet je denken aan erwten proteïne, aardappel proteïne, micro-algen, gezuiverd zeewater, zeewier en extracten van groentes en kruiden. We kijken daarbij per productgroep naar textuur en kleur, en proberen daarmee zo goed mogelijk het origineel te benaderen. Bij vleesvervangers kom je met burgers, worstjes en kipstukjes – veelal nog steeds van soja – natuurlijk een heel eind om een gamma te bouwen, maar we eten als mensheid meer dan 300 soorten vis en zeevruchten. De variatie in texturen alleen is bijna eindeloos. Onze R&D pijplijn zit dus voorlopig nog meer dan gevuld.
Hoe zorgen jullie ervoor dat jullie visvervangers dezelfde smaak en textuur hebben als vis?
Dat is een samenspel van ingrediënten en techniek. Hierbij komt culinaire kennis samen met food technologie. Veel proeven, testen en experimenteren dus. We zijn bijvoorbeeld nu met coquilles en haring bezig. Dat zijn zulke typische texturen! Daarbij pakken we ook de echte vis erbij als vergelijkingsmateriaal. Ik heb mijn inname van vis wel drastisch geminderd de laatste jaren, maar ik zal beroepshalve moeten blijven proeven. Wij willen mensen ook niet verbieden om vis te eten, maar ze inspireren en verleiden met producten die net zo lekker kunnen zijn.
Produceren jullie de producten zelf of worden deze voor jullie geproduceerd door een externe partij?
Beide. We produceren een aantal halffabricaten zelf, die we vervolgens bij een partner laten afwerken en inpakken. We hebben ook een aandeelhouder aan boord met een groenteverwerkingsbedrijf – daar laten we een aantal producten vanaf scratch maken, waarbij wij alleen sturen op de receptuur en de inkoop van de ingrediënten. Een fantastische partner is dat, waarbij hun R&D mensen ook veel kennis en inspiratie meebrengen. Daar hebben we het erg mee getroffen. We hebben dankzij ons huidige business model al behoorlijk wat kennis opgebouwd die interessant kan zijn voor visbedrijven en groentebedrijven die ook een stap willen maken richting plant-based eindproducten.
Wat zijn jullie verdere plannen met Monkeys by the Sea?
Wij willen één van de leidende spelers worden in visvervanging. Hierbij gaan we samenwerkingen aan met zowel de groente- vega als ook de vis-industrie en andere start-ups. Het probleem met de oceanen is té groot en urgent; we hebben niet de illusie dit helemaal alleen te kunnen oplossen. De food-technologie kant van de bedrijfsvoering wordt daarnaast steeds belangrijker. Ons team op de juiste manier uitbreiden is daarbij van belang.
Op dit moment zoeken we naar een volgende strategische investeerder die daarbij kan helpen. Die kan uit één van eerdergenoemde industrieën komen, maar we limiteren ons niet op 1 vakgebied. Zolang er bij de gesprekspartner een lange termijnvisie is die bijdraagt aan onze missie en visie. Er is nog een hoop werk te verzetten en de bomen groeien zeker niet tot aan de hemel.
Welke acties ondernemen jullie om jullie duurzaamheidsvisie te onderschrijven?
Sowieso zoeken we al onze ingrediënten en samenwerkingspartners zo lokaal mogelijk. Dit voorkomt onnodige food-miles en uitstoot. We zoeken in onze partnerships ook altijd bedrijven met een missie-gedreven insteek en innovatie in het hart van de bedrijfsvoering. Daarnaast zien we het ook als onze taak om de missie voor een gezondere oceaan kracht bij te zetten en te helpen jongere generaties bewust te maken van de oceanen. Zo zijn we onlangs trots sponsor geworden van de stichting ‘Sea First Foundation’ die zich inzetten om jongeren ‘ocean literacy’ bij te brengen via lespakketten op scholen. ‘Oceaangeletterdheid’ wil zeggen; het bewustzijn omtrent de kwetsbaarheid van de oceanen en hoe we er als mensen mee omgaan. We willen betere kinderen achterlaten voor onze planeet, niet alleen een betere planeet voor onze kinderen. Maar ook als volwassenen kunnen we nog zoveel leren en ons steentje bijdragen.
Wat is jullie ultieme doel met Monkeys by the Sea?
Ons ultieme doel is om een gezondere oceaan na te laten voor de volgende generaties. Als we voor alle grote vissoorten de meest smaakvolle en voedzame alternatieven kunnen aanbieden, die breed worden opgenomen en geaccepteerd, dan zijn we goed op weg.