Veel supermarkten zijn nog niet transparant over hun uitstoot en nemen de verkoop van minder vlees en zuivel niet mee in hun al dan niet bestaande klimaatplannen. Jumbo stelt als een na grootste supermarkt volgens klimaatorganisatie Feedback EU vooral teleur op basis van hun ranking van de zes grootste Nederlandse supermarkten.

Als onderdeel van een Europese campagne, waarin wordt gevraagd om de helft minder vlees en zuivel te verkopen, heeft organisatie Feedback EU een ranking gemaakt op basis van de klimaatvoetafdruk. De Klimaat en Vlees Scorecard, zoals de ranking wordt genoemd, is gebaseerd op een onderzoek in het afgelopen halfjaar, gericht op 34 indicatoren over transparantie, ambitie en actie in relatie tot klimaat en de vlees- en zuivelverkoop. Het onderzoek richtte zich op Albert Heijn, Jumbo, Lidl, Aldi, Plus en Dirk, die samen bijna 90% marktaandeel hebben. Minder vlees consumeren en produceren is een van de meest effectieve manieren om de klimaatvoetafdruk te verminderen en te voldoen aan de Nederlandse en Europese doelen om 55% minder broeikasgas uit te stoten in 2030.

Frank Mechielsen, directeur van Feedback EU zegt: “Supermarkten profiteren van de verkoop van producten die ontbossing stimuleren en de klimaatcrisis verergeren. Een kwart van hun omzet komt uit de verkoop van vlees- en zuivelproducten, terwijl die producten ruim een derde van hun totale uitstoot veroorzaken. Het is hoog tijd dat supermarkten hun klimaatverantwoordelijkheid oppakken en minder vlees en zuivel gaan verkopen.”

De Klimaat en Vlees Supermarkt Scorecard zet telkens twee supermarkten tegenover elkaar. Zo worden de twee grootste supermarkten, Albert Heijn en Jumbo, met elkaar vergelijken, Plus en Dirk vanwege hun gezamenlijke leverancier Superunie, en de twee internationale discounters Lidl en Aldi.  De meeste supermarkten scoren nog geen voldoende. Slechts één supermarkt, Albert Heijn, scoort net voldoende met een 5,9. Zij zijn transparant over de klimaatuitstoot veroorzaakt door vlees en zuivel, maar doen dit alleen voor moederbedrijf Ahold Delhaize en niet specifiek voor Nederland. Lidl staat op de tweede plek met een 3,8. Lidl rapporteert als enige de totale broeikasgasuitstoot voor Nederland, maar heeft nog geen specifieke doelstellingen opgenomen om de uitstoot in de productie te verminderen. De andere vier supermarkten scoren zeer laag, tussen de 1,8 en 2,1. Met name  Jumbo als een na grootste supermarkt van Nederland, stelt teleur met een 2,1. Jumbo’s jaarlijkse omzet is tenslotte 6 keer zo groot als Dirk, 4 keer zo hoog als Aldi en 2 keer zo hoog als Plus. Alle supermarkten scoren laag op actie en doen te weinig om te klanten te ondersteunen om minder en beter vlees- en zuivel te kopen.

Opvallende bevindingen uit het rapport zijn:

  • drie van de zes supermarkten rapporteren hun totale uitstoot, terwijl de andere helft niet of alleen op bedrijfsvoering rapporteert. Alle supermarkten geven in verhouding te veel aandacht aan klimaat neutrale bedrijfsvoering, wat maar aan een klein deel van hun uitstoot bijdraagt, minder dan 5%.
  • alle zes supermarkten stimuleren de verkoop van vlees met vleesreclame en aanbiedingen, waardoor het principe van vraag en aanbod niet langer geldt: supermarkten wakkeren het kopen van vlees juist aan.
  • binnen het gehele vleesassortiment is minder dan 10% biologisch geproduceerd. Geen enkele supermarkt heeft de ambitie om het aanbod substantieel uit te breiden en boeren grootschalig te ondersteunen in de transitie naar biologische productie. Het kleine aanbod en de schaarse promotie maakt het voor klanten moeilijk om een duurzamere keuze te maken.
  • ondanks de toezegging van de voormalige minister van Landbouw Staghouwer om te streven naar minder vleesconsumptie in 2030, heeft Albert Heijn als enige supermarkt een ambitieuze doelstelling om de verhouding van dierlijke/plantaardige eiwitten van de huidige 70/30 naar 40/60 te veranderen in 2030, maar meer actie in de winkels en in de reclame is nodig om dit waar te maken.

Aankomende zondag is het Wereld Voedsel Dag, een dag waarop FAO en andere organisaties aandacht geven aan voedsel(on)zekerheid in de wereld. Dit jaar staan wereldwijde problemen zoals hoge prijzen en klimaatverandering centraal. Vlees is in de afgelopen maanden duurder geworden in vergelijking met plantaardig eten, omdat er voor de productie van vlees meer grondstoffen zoals soja, mais en tarwe nodig zijn, die in prijs zijn gestegen. Het heeft duidelijk gemaakt dat kostbare voedselbronnen worden gebruikt als veevoer, terwijl met hetzelfde volume meer mensen gevoed kunnen voeden dan het lapje vlees wat eruit voortkomt. Supermarkten kunnen daarom niet alleen klimaatverandering tegengaan door het verkopen van minder vlees en zuivel, maar ook bijdragen aan meer voedselzekerheid wereldwijd.

Voor de meeste mensen zijn supermarkten het belangrijkste verkooppunt voor de dagelijkse boodschappen, waarbij hun keuze vooral bepaald wordt door hun portemonnee, zeker in deze tijden van hoge inflatie en stijgende voedselprijzen. Supermarkten bepalen echter wat er in de schappen ligt, waar reclame voor wordt gemaakt, en waar ze de meeste winst op willen maken. Supermarkten moeten hun macht in de voedselketen inzetten om hun klimaatuitstoot te verminderen.

Jaap Seidell, hoogleraar voeding en gezondheid: “Een transitie naar een gezonder en duurzamer voedselsysteem is noodzakelijk en urgent. Dat is onder meer een transitie naar een grotendeels op plantaardig voedsel gebaseerd voedingspatroon. Dat houdt in dat productie, transport en consumptie sterk moeten veranderen. Een voedselomgeving waarin de gezonde en duurzame keuze voor de consument de makkelijkste keuze is hoort daarbij. Feedback draagt daaraan bij.”

Natasha Kooiman, kwartiermaker van de Transitie Coalitie Voedsel, organiseert deze week het Plant de Future diner om de transitie naar minder vlees en meer plantaardig aan verschillende tafels met belangrijke stakeholders te bespreken: “Supermarkten spelen een belangrijke rol in deze transitie en bepalen een groot deel van de voedselomgeving. Om plantaardig het nieuwe normaal te laten worden is het noodzakelijk dat dit al zichtbaar is in de schappen met minimaal de 50/50 dierlijk/plantaardige eiwitverhouding zoals de overheid nastreeft en passend bij de nationale en Europese klimaatplannen.”

Begin 2023 zal de Klimaat en Vlees Supermarkt Scorecard in Frankrijk en Denemarken worden gepubliceerd door respectievelijk Climate Action Network en Dansk Vegetarisk Forening, en na de zomer zal in het Verenigd Koninkrijk de derde scorecard worden gelanceerd door Feedback Global.