Driekwart van het sinaasappelsap in Nederlandse supermarkten heeft zijn oorsprong in Brazilië, waar arbeidsomstandigheden in de pluk vaak ondermaats zijn. Plukkers kunnen niet leven van hun loon, ze moeten lange dagen maken en ze worden tijdens hun werk blootgesteld aan giftige bestrijdingsmiddelen. Hoewel Nederlandse supermarkten als afnemers van het sap volgens internationale richtlijnen medeverantwoordelijk zijn, laat onderzoek van SOMO zien dat deze bedrijven nog te weinig doen.
Supermarkten zijn belangrijke, machtige spelers in de voedselketen. Deze macht kunnen ze inzetten om arbeidsomstandigheden te verbeteren. Door de eigen keten te kennen en de risico’s te identificeren, wordt duidelijk waar supermarkten, eventueel gezamenlijk, het verschil kunnen maken.
Dominante spelers
Maar er zijn meer dominante spelers in de sinaasappelsapketen. Drie grote Braziliaanse sapverwerkers – Citrosuco, Cutrale en Louis Dreyfuss Company – domineren de wereldwijde markt. Deze bedrijven maken sapconcentraat en bezitten ook zelf plantages in Brazilië, waar schendingen zijn aangetroffen. De Nederlandse supermarkten zijn hier direct bij betrokken doordat ze van deze partijen inkopen.
Verstoppertje spelen
SOMO vroeg de vijf grootste supermarkten van Nederland (Albert Heijn, Jumbo, Lidl, Aldi en Plus) tweemaal naar de herkomst van hun huismerksap en naar de inspanningen die zij doen om problemen met mensenrechtenschendingen in de keten te voorkomen en verbeteren. Terwijl in november 2015 drie supermarkten nog aan het onderzoek meewerkten, besloten zij in 2017 niet op individuele basis mee te werken.
De supermarkten lieten hun brancheorganisatie, Centraal Bureau Levensmiddelen (CBL), een algemene verklaring opstellen. Deze algemene verklaring gaat niet in op de misstanden in de keten voor sinaasappelsap en geeft geen concrete informatie over het beleid, de inspanningen, resultaten en toeleveringsketen van individuele supermarkten. De individuele supermarkten schuiven verantwoordelijkheid af naar de Nederlandse overheid. Alleen Jumbo kondigt nieuwe stappen aan.
Invloed gebruiken
Nederlandse supermarkten hebben de mogelijkheid om de sapverwerkers te beïnvloeden en bij te dragen aan betere arbeidsomstandigheden in de keten. Om tot structurele verbeteringen te komen zijn ook eerlijke handelsrelaties nodig met leveranciers nodig en een inkoopbeleid dat doorwerkt tot aan eerlijke prijzen voor telers.
