De organisatoren van het EK-toernooi hebben de sponsors een contract laten ondertekenen waarin een gedragscode is opgenomen. Die code verplicht de sponsors menselijke arbeidsvoorwaarden na te komen bij de productie van sportkleding.

Die gedragscode is mede tot stand gekomen na druk van SKC. Deze organisatie ijvert al jaren voor betere omstandigheden in kleding- en schoeiselfabrieken in ontwikkelingslanden.

De afdelingen van SKC in Nederland en België zijn al sinds maart 1999 bezig aandacht te vragen voor het slechtbetaalde werk van arbeidsters die shirts en schoenen voor het EK in elkaar stikken. Dit gebeurt onder andere in Bulgarije, Indonesië, Vietnam en El Salvador. Bekende Vlamingen en Nederlanders ondersteunen de actie. Ook in tien andere Europese landen hebben nationale SKC-groepen actie gevoerd.

De SKC heeft de Uefa, het organiserend comité van Euro 2000, zover gekregen om de gedragscode die de Internationale Voetbalfederatie (Fifa) al aan haar leveranciers oplegt, te onderschrijven. De Uefa is ook een van de belangrijkste producenten van voetbalmateriaal.

De directeur van Euro 2000, Alain Courtois, zegde toe dat de productie van alle merchandising-goederen zou beantwoorden aan de gedragscode van de World Federation Of Sporting Goods Industries (WFSPI). De Fifa-gedragscode zou ook worden opgenomen in alle sponsorcontracten.

Maar, zegt Esther de Haan van SKC Nederland, uiteindelijk is alleen de WFSPI-code in de contracten opgenomen en die gaat veel minder ver dan die van de Fifa. De Fifa hanteert de arbeidsnormen van de Internationale Arbeidsorganisatie ILO en pleit voor een leefbaar loon van de arbeidsters.

Daar komt bij dat ondanks hun toezegging sponsors als Adidas en Nike zich niet houden aan de gedragscode van WFSPI.

Mooie woorden

Probleem is vooral de naleving van de mooie woorden. Adidas heeft sinds 1997 een gedragscode, maar laat geen onafhankelijke controle toe in haar fabrieken. Nike heeft volgens Esther de Haan veel gedaan aan de veiligheid en gezondheidssituatie in de fabrieken, maar aan betere salariëring arbeidsomstandigheden gebeurt nog niet veel.

Zo vertelt een arbeidster Olga in een fabriek in Savina, Bulgarije, dat ze 165 tot 220 gulden per maand verdient, mits ze haar quotum haalt. -Maar niemand kan die hoge quota dagen na elkaar halen. De voorbije maand werkte ik 150 uur over om er toch te komen. Die overuren worden niet betaald,’ zegt ze.

Volgens de Schone Kleren Campagne zou een arbeidster als Olga met haar twee kinderen per maand 175 euro nodig hebben om rond te komen. De werkruimten van de fabriek in Savina zijn gevaarlijk en slecht verlucht, en de directie ontmoedigt vakbondswerk. De arbeidsters blijken de codes van Adidas en Nike niet te kennen.

SKC wil er tijdens en na het EK bij de sponsors op aan dringen een stap verder te gaan dan mooie woorden. -Anders blijft het bij public relations,’ zegt De Haan. -En daar is Nike erg goed in.’

Fair Play kaart

SKC krijgt veel aandacht voor haar campagne. Enige tijd geleden kregen Nederlanders de Fair Play-kaart in de bus. De strookjes die mensen konden terugsturen ter ondersteuning van de campagne -komen met postzakken binnen,’ aldus De Haan.

In juni nog krijgen het Euro 2000-comité, de KNVB, Adidas en Nike een soort petitie aangeboden.

Tijdens het vorige EK in Groot-Brittannië in 1996 waren acties rond de kinderarbeid bij de productie van voetballen zeer succesvol. Op basis van de emoties die de beelden opriepen van Pakistaanse kinderen die voetballen stikten in plaats van ermee te spelen, besloot de Fifa een gedragscode uit te werken.

Een jaar later ondertekende de Kamer van Koophandel en Industrie in Sialkot, het centrum van de Pakistaanse voetbalindustrie, samen met Unicef en de Internationale Arbeidsorganisatie een overeenkomst om in twee jaar tijd een einde te maken aan het inzetten van kinderarbeid bij de productie van voetballen.

De actie bleek succesvol. Kinderen werken niet meer in de fabrieken. Maar het gezinsinkomen daalde wel flink.