Er verandert nogal wat in de Nederlandse samenleving en de wereld. Klimaatverandering, ongelijkheid, digitalisering en de toekomst van werk, de vorm van onze toekomstige groei en toenemende spanningen tussen handelspartners domineren het nieuws. Het is duidelijk dat we aan de vooravond staan van belangrijke veranderingen. Er wordt gewerkt aan een overgang naar een klimaat neutrale, circulaire, digitale en inclusieve economie. Om daar samen de schouders onder te kunnen zetten, is onderling vertrouwen cruciaal. Zeker als het gaat om het bedrijfsleven. Heeft de samenleving het vertrouwen dat het bedrijfsleven een motor van positieve verandering wil en kan zijn? Dat beïnvloedt het succes van de transities waar ook Nederland voor staat.
Verwachtingen
Gevraagd naar vertrouwen in het ‘grote bedrijfsleven’ geven Nederlanders dit maar mondjesmaat: de CBS Monitor Brede Welvaart en SDGs van mei 2019[1] noteert dat 39,7% van de Nederlanders vertrouwen in grote bedrijven heeft; voor de bankensector was dat iets hoger, met 42,8%. Tegelijkertijd wordt er veel van bedrijven verwacht. De Edelman Trust Barometer 2019[2] geeft aan dat 76% van de mensen wereldwijd verwacht dat CEO’s de leiding nemen om te veranderen ten behoeve van maatschappelijke uitdagingen, in plaats van te wachten op regelgeving van de overheid. Er ligt dus een handschoen voor het bedrijfsleven om op te pakken.
Burgers hebben de centrale rol van bedrijven in de overgang naar een toekomstbestendige economie helder op het netvlies. De uitdagingen waar Nederland en de wereld voor staan bieden een gelegenheid om het vertrouwen tussen bedrijfsleven, andere stakeholders en burgers te versterken. De overheid heeft – in samenspraak met bedrijven en andere partijen – al een aantal grote lijnen uitgezet: het Energie Akkoord, het Klimaatakkoord, Nederland Circulair in 2050, de Digitaliseringsstrategie, de Groeistrategie, het missiegedreven topsectoren en innovatiebeleid, etc. Brede welvaart is daarbij het streven. De rol die het bedrijfsleven pakt bij implementatie is cruciaal voor het slagen; de manier waarop bepaalt of daarmee het vertrouwen wordt versterkt.
SDG’s
De vraag is hoe het bedrijfsleven zijn positieve bijdrage inzichtelijk kan maken. Een moeizaam onderhandelde VN-Resolutie is daarbij misschien niet het eerste waar we aan denken. Toch zijn de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG’s) van de VN bij uitstek de manier om te werken aan vertrouwen. Het idee dat de wereld van morgen anders moet zijn dan die van vandaag krijgt vorm in de SDG’s. Een duurzame en inclusieve economie en samenleving staan centraal. In haar beroemde boek “Doughnut economics” (2017) neemt ook Kate Raworth de Duurzame Ontwikkelingsdoelen als basis voor het sociale fundament van economische welvaart.
De 17 doelen werden in 2015 aangenomen door alle 193 Lidstaten van de VN, en omarmd door een groot aantal stakeholders wereldwijd. In 2030 moeten ze zijn behaald. Ze richten zich op toegang tot goede voorzieningen voor elke burger, een gezonde planeet, duurzame stedelijke ontwikkeling en infrastructuur, het tegengaan van ongelijkheid, en de voorwaarden voor een vreedzame samenleving. Daarmee zijn de doelen relevant voor ieder land. Ook de Nederlandse regering heeft zich gecommitteerd. Bovendien worden de doelen breed gedragen door bedrijven, gemeenten, jongerenorganisaties, NGO’s, onderwijsorganisaties en kennisinstellingen in Nederland: ruim 300 partijen, waaronder veel koepelorganisaties, hebben sinds 2014 het SDG-Charter ondertekend en dit aantal blijft groeien. Zij hebben zich verenigd in het netwerk SDG-Nederland[3], de ruim 85 Global Goals Gemeenten[4], SDG Allianties[5], de SDG Houses, de UN Global Compact[6] voor bedrijven, enzovoorts.
Samenwerking en vertrouwen
Niet voor niets heet de resolutie waarmee de SDGs werden aangenomen “Transforming Our World”. De doelen vormen een visie op een toekomstbestendige wereld, waarbij People, Planet, Prosperity en Peace met elkaar in een duurzame balans zijn gebracht. Ze bieden houvast en een kader, waarbinnen de transities kunnen worden aangevlogen. Bovendien staan samenwerking en vertrouwen centraal in de SDGs.
De SDGs zijn een ‘win-win’ agenda: het draait om samenwerking die voor alle partners positieve resultaten oplevert. Het ene doel mag niet ten koste van het andere doel bereikt worden. Economische groei zonder respect voor de planeet en de mens is een doodlopende weg, en zonder vrede komen alle andere doelen ook in de knel. Het is dan ook geen menukaart. Juist door doelen in onderlinge samenhang aan te pakken kunnen zij duurzaam, en vaak ook sneller, bereikt worden. Ook beloven de SDGs dat iedereen kan en mag meedoen. ‘Leaving No One Behind’ betekent bijvoorbeeld fatsoenlijk werk en goed onderwijs, dat ieders talent meetelt en ingezet wordt. Een goed voorbeeld is inclusief werkgeverschap. Dat draagt bij aan zinvol werk voor iedereen en grotere gelijkheid (SDGs 5, 8 en 10) maar is ook goed voor het bedrijf. Er zijn steeds meer voorbeelden van bedrijven die diversiteit omarmen, mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt ontdekken als verborgen talenten, kansarme jongeren opleiden tot bijv. gespecialiseerd schoonmaakwerk of vluchtelingenvrouwen helpen om een baan op niveau te vinden. Zij ervaren de positieve energie die dit oplevert – een bedrijf waar medewerkers trots zijn op hun werk en hun werkgever draagt bij aan een inclusieve maatschappij, maar is ook competitiever. Deze boodschap helpt een antwoord te geven op de zorgen die leven in de maatschappij.
Maatschappelijk verantwoord ondernemen en SDGs
Met behulp van de SDG’s kunnen bedrijven op drie vlakken laten zien een positieve bijdrage te leveren aan maatschappelijke uitdagingen: door de eigen processen te verduurzamen, door innovatie en technologische vernieuwing, en door de eigen medewerkers, toeleveranciers en klanten hierbij te betrekken.
Verantwoord ondernemen moet nationaal en internationaal de norm zijn. Door maatschappelijk verantwoord in te kopen draagt ook de overheid daaraan bij. De OESO-regels voor verantwoord ondernemen zijn de basis. Maar steeds meer bedrijven willen een stap verder gaan. Wie op termijn wil overleven heeft een intrinsiek belang bij een economisch systeem dat ecologisch en sociaal houdbaar is. De koplopers in het bedrijfsleven formuleren het inmiddels als hun missie om breder bij te dragen aan het oplossen van maatschappelijke uitdagingen. Zij zien de SDG’s als inspiratie voor hun MVO en passen hun organisatie daarop aan. Het recente SER Advies “Kansen pakken en risico’s beheersen” bepleit ook dat bedrijven de SDGs gebruiken om hun inzet op MVO te versterken[7]. Ook ziet de SER de SDG’s als een goede manier voor ondernemers om over hun MVO te communiceren: de SDG’s helpen om beter te kunnen uitleggen wat je impact is in een taal die iedereen begrijpt.
Innovatie voor transitie
Innovatie en investeringen zijn onmisbaar voor het oplossen van de ‘wicked problems’ waar de wereld mee kampt. Niet voor niets staat het missiegedreven topsectoren en innovatiebeleid, internationaal, in het teken van ‘Solving Global Challenges Together’. Er is een enorme behoefte aan innovatie op vele terreinen: nieuwe technologieën of aanpassing van oude technologieën die transities vergemakkelijken, nieuwe producten of diensten die het voor de burger makkelijker en leuker maken om mee te veranderen, of vernieuwing in financiering en opschalen van de juiste innovaties. Door de kansen die dit ook biedt voor bedrijven, snijdt het mes aan twee kanten. De komende jaren zullen creativiteit, durf en overtuigingskracht vragen. Voorlopers kunnen daarvan wereldwijd de vruchten plukken. “Als je innovaties en productontwikkeling richt op datgene wat vandaag de SDG’s heten, dan wordt je bedrijf ook succesvol, omdat je de vraagstukken van de wereld adresseert”, zegt Feike Sijbesma van DSM. Minstens zo belangrijk is dat innovatieve projecten aan de burgers kunnen laten zien dat ‘anders’ niet ‘minder’ is. Bijvoorbeeld nieuwe manieren van energieneutraal bouwen met veel groen en betaalbare elektrische deelauto’s op duurzame energie. Ook de ‘Nationale Iconen’ vanuit het innovatiebeleid illustreren de maatschappelijke relevantie van Nederlandse kennis en innovaties. In 2019 waren dat bijvoorbeeld een kunstalvleesklier voor mensen met diabetes en een chemische recyclingmethode voor PET-plastic afval.
Ondernemer, werknemer, klant
Burgers zijn ook medewerker, toeleverancier, ZZP-er, klant of consument. Door hen te betrekken bij maatschappelijk verantwoord ondernemen kunnen bedrijven het vertrouwen ook via die weg herstellen. De eerdergenoemde Edelman Barometer 2019 constateert dat de sterkste band tussen bedrijven en de maatschappij ligt in de relatie van werknemers met hun werkgever. “Employees are ready and willing to trust their employers, but the trust must be earned through more than ‘business as usual’”. Maar liefst 67% van werknemers verwacht dat hun (toekomstige) werkgever met hen samenwerkt om maatschappelijke issues aan te pakken. “The rewards of meeting these expectations and building trust are great. Employees who have trust in their employer are far more likely to engage in beneficial actions on their behalf – they will advocate for the organization, are more engaged and remain far more loyal and committed than their more skeptical counterparts”, aldus Edelman. Ook in Nederland willen steeds meer medewerkers én ondernemers een zichtbare positieve impact hebben. Zoals Aaron Hurst schreef in zijn bestseller ‘The Purpose Economy’: “De milleniumgeneratie zoekt naar zingeving in alles wat ze doet”. De SDG’s bieden concrete doelen om op samen te werken en activiteiten te starten met een duidelijke visie op impact.
Sprint
Veel bedrijven in Nederland hebben de SDG’s al omarmd. Het is een groeiende groep grote en kleinere ondernemers, inclusief steeds meer sociale ondernemers. Ook binnen bedrijven raken steeds meer medewerkers betrokken. Bij de Nederlandse tak van het UN Global Compact zijn zo’n 160 bedrijven betrokken, waaronder een derde van de top 200 grootste bedrijven. Meewerken aan de SDG’s staat in dat netwerk centraal. Tegelijkertijd is het lastig vast te stellen hoeveel van de 1,8 miljoen bedrijven in Nederland verder deze weg al hebben ingeslagen. Ook als het gaat om iMVO-implementatie schat het Ministerie van Buitenlandse Zaken dat zo’n 30% van de grote bedrijven de iMVO-richtlijnen volgt[8]. Van de honderd grootste bedrijven publiceerden 82 in 2017 een MVO-jaarverslag[9]. Internationaal gezien scoort Nederland hiermee relatief hoog met een 6e plaats binnen Europa. Maar dat percentage is sinds 2011 niet of nauwelijks veranderd. In de Global Sustainable Competitiveness Index[10] (december 2019) staat Nederland echter op de 29e plaats, ver achter de belangrijkste Europese concurrenten. Het Nederlandse bedrijfsleven heeft de innovatiekracht en praktische instelling om een leidende rol te spelen in de overgang naar een duurzame en inclusieve economie. Er is wel een sprint nodig om bij de kopgroep te komen. Er liggen veel kansen als meer bedrijven versneld aan de slag gaan met de SDG’s.
Impact en vertrouwen hand in hand
Echt vertrouwen ontstaat op basis van echte impact. Dit kan als bedrijven MVO en de SDG’s internaliseren als kernwaarden in hun business model. Zij moeten wel transparant zijn over hoe zij dat doen, en eerlijk communiceren over de positieve maar ook de mogelijke negatieve impact. Heldere meetmethoden en rapportage zijn onmisbaar. Daarom laat het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat tweejaarlijks de Transparantiebenchmark uitvoeren. Dit is een onderzoek naar de transparantie van MVO-verslaglegging onder de circa 500 grootste bedrijven. Deelnemers krijgen inzicht in verbetermogelijkheden en zien hoe zij scoren in vergelijking met andere organisaties. Het bedrijf met het meest vernieuwende, transparante MVO-jaarverslag krijgt de Kristalprijs uitgereikt.
Bedrijven doen er goed aan niet alleen te ‘zenden’. Conform de partnerschap gedachte van de SDG’s kunnen zij een open gesprek aangaan met klanten en partners over hoe ieder kan bijdragen aan MVO en de SDG’s. Zichtbare successen kunnen weer een ‘multiplier effect’ hebben: burgers krijgen meer vertrouwen in bedrijven, medewerkers krijgen energie omdat concreet aan impact gewerkt wordt, en grote bedrijven kunnen helpen om de verhalen van de kleinere bedrijven in partnerschap zichtbaar te maken.
Opschalen
Innovaties opschalen vereist samenwerking, binnen de keten, de sector en ook met niet-commerciële partijen. Ook de financiële sector is een belangrijke partner om duurzaam te investeren aan te jagen. De SER constateert dat juist de SDG’s concrete samenwerking binnen en tussen sectoren kunnen helpen vormgeven dankzij de gedeelde taal. Een goed voorbeeld daarvan is het Deltaplan Biodiversiteitsherstel[11]. Boerenorganisaties, ketenpartijen, onderzoekers, natuur- en milieuorganisaties en een financier hebben daarbij de handen ineengeslagen. Samen werken ze aan het tegengaan van biodiversiteitverlies in Nederland door grondgebruikers te helpen om in biodiversiteit te investeren. Het kabinet heeft recent een wetsvoorstel gedaan om samenwerking rondom verduurzaming te ondersteunen. Daardoor kunnen breed gedragen initiatieven voor duurzamere producten of diensten worden vastgelegd in aparte wettelijke regelingen. Dit voorkomt dat mededingingsregels samenwerking rond de nieuwste innovaties in de weg zouden kunnen zitten.
De economie van morgen moet een economie van ons allen zijn, gebouwd op onderlinge samenwerking en onderling vertrouwen. De SDG’s bieden het handvat om dat concreet te maken, in elk bedrijf, met elke medewerker en voor iedere burger.
Sandra Pellegrom, SDG Coördinator Nederland
Dit artikel is als hoofdstuk opgenomen in het boek van De Bilderbergconferentie 2020
Noten:
[1] Monitor Brede Welvaart en Sustainable Development Goals 2019, CBS, p. 137
[2] 2019 Edelman Trust Barometer – Global Report, Edelman
[4] www.vng.nl
[5] Zie www.sdgnederland.nl: SDG Allianties
[7] “Kansen pakken en risico’s beheersen. Over de samenhang tussen de SDG’s en iMVO”, SER Advies 19/13, september 2019
[8] Jaarverslag BHOS 2018, p. 28. Dit percentage is gebaseerd op een steekproef van 10% van totale populatie. Het gaat om het aantal grote bedrijven in NL dat de OESO-richtlijnen expliciet onderschrijft.
[9] Monitor Brede Welvaart en Sustainable Development Goals 2019, CBS
[10] www.solability.com
[11] “Deltaplan Biodiversiteitsherstel. In actie voor een rijker Nederland”, Samen voor Biodiversiteit, december 2018; www.samenvoorbiodiversiteit.nl. Zie ook www.sdgnederland.nl, SDG15 Alliantie.