In de visserij is de onbedoelde bijvangst van bedreigde en beschermde soorten een groot probleem. Ondanks alle wettelijke en technische maatregelen, onderzoeken en initiatieven van natuurorganisaties lukt het tot nu niet om dit structureel te verminderen. Het Nederlandse ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) heeft het voortouw genomen in een Europees LIFE-project om samen met alle betrokkenen de incidentele bijvangst te verminderen in de Noordzee, Oostzee en Middellandse zee. Op 7 en 8 september wordt de aftrap gegeven voor ‘LIFE CIBBRiNA’.

Als onderdeel van de Green Deal heeft de Europese Unie een Biodiversiteitsstrategie voor 2030 ontwikkeld. Daarin is een actieplan voor het behoud van de visserij en de bescherming van mariene ecosystemen opgenomen.

De incidentele bijvangst van de visserij wordt gezien als een van de grootste bedreigingen voor kwetsbare zee(zoog)dieren wereldwijd. Uit officiële gegevens uit observaties aan boord blijkt dat in 2018 bij de visserij in de wateren van de Europese Unie sprake was van incidentele bijvangst van 49 soorten roggen en haaien, 22 soorten vogels, 5 soorten walvisachtigen, 4 soorten zeehonden en 2 soorten schildpadden. Al decennialang voeren natuurorganisaties actie om de bijvangst te beperken. Ook de visserijsector spant zich in om dit te voorkomen. In de Europese Unie zijn talrijke onderzoeksprojecten uitgevoerd, wettelijke maatregelen ontwikkeld en technische oplossingen bedacht. Ondanks deze inspanningen blijft de incidentele bijvangst te hoog.

Willen en kunnen

Volgens de initiatiefnemers van dit project heeft dit diverse redenen. Een belangrijke oorzaak is dat vissers zelf tot nu toe onvoldoende betrokken worden bij de aanpak van de bijvangst. Terwijl hun bereidheid en mogelijkheden om te vissen van doorslaggevend belang zijn. Daarnaast voert elke lidstaat de Europese richtlijnen, bijvoorbeeld op het gebied van monitoring en maatregelen, anders uit. Dat staat een gezamenlijke, gecoördineerde aanpak voor de drie zeeën rondom de Europese Unie in de weg. Bovendien is handhaving op zee lastig uitvoerbaar en zeker niet dekkend.

Van haaien tot vogels en dolfijnen

Daar gaan maar liefst 45 Europese overheids-, visserij-, onderzoeks- en NGO-organisaties uit 13 landen rondom de drie zeeën nu gezamenlijk wat aan proberen te doen. Het initiatief is genomen door het Nederlandse ministerie van LNV dat Partners for Innovation heeft gevraagd dit LIFE-project op te zetten en de aanvraag in te dienen. Vanwege de complexiteit en de beperkte financiële middelen heeft de Europese Commissie bepaald dat het in eerste instantie om de zogeheten ‘prioritaire bedreigde en beschermde mariene’ soorten gaat, afgekort priority ETP (‘Endangered, Threatened and Protected’) species. Concreet gaat het dan om onder meer haaien, roggen, zeevogels, schildpadden en zeezoogdieren als dolfijnen en zeehonden.

Wat gaat LIFE CIBBRiNA doen?

CIBBRiNA staat voor Coordinated Development and Implementation of Best Practice in Bycatch Reduction in the North Atlantic, Baltic and Mediterranean regions. Het consortium gaat zich bezighouden met:

  • Realiseren van succesvolle grensoverschrijdende samenwerking tussen de 13 landen en met overheidsorganisaties, de visserijsector, NGO’s en wetenschappers
  • Evalueren van de geschiktheid van bestaande en nieuwe maatregelen, en aanbevelingen voor de meest geschikte maatregelen en tools om de bijvangst tegen te gaan
  • Zich verzekeren van de steun van alle belanghebbenden door de sociaaleconomische gevolgen van de voorgestelde maatregelen in te schatten en succesvol te adresseren
  • Implementeren van succesvolle en veelbelovende maatregelen en ontwikkelen van nieuwe benaderingen en monitoringprogramma’s van ETP-zeedieren

Partners for Innovation heeft in opdracht van en in nauwe samenwerking met het ministerie van LNV en de andere partners geholpen bij het vormgeven van het projectvoorstel, het voldoen aan de formele vereisten en het uiteindelijk indienen van het voorstel. De aanvraag is in maart 2023 goedgekeurd door de Europese Commissie en de laatste maanden zijn we druk bezig geweest met de puntjes op de i te zetten voor de uiteindelijke subsidieovereenkomst. Op 7 en 8 september gaat het project officieel van start tijdens een bijeenkomst van alle partijen in Amsterdam.