Wie in de supermarkt een boodschappenmandje vult met plantaardige vervangers voor vlees en zuivel in plaats van de dierlijke varianten is nu in vrijwel elke grote Nederlandse supermarkt goedkoper uit. Dit blijkt uit onderzoek van denktank Questionmark in samenwerking met ProVeg. Dit is een totaal ander beeld dan in 2022, toen de consument nog extra geld moest neerleggen voor plantaardige boodschappen.

Tot wel €9,66 goedkoper

Questionmark vergeleek de prijzen van boodschappenmandjes gevuld met de twaalf meest voorkomende productsoorten, waaronder vegetarische balletjes, plantaardige kaas en plantaardige yoghurt. Steeds werd de goedkoopste plantaardige versie vergeleken met de goedkoopste dierlijke tegenhangers van diezelfde producten in de supermarkten Albert Heijn, Aldi, Dirk, Jumbo, Lidl, Plus en Ekoplaza. Bij vrijwel alle supermarkten is de consument die plantaardig kiest het goedkoopst uit. Het prijsvoordeel kan oplopen tot wel €9,66 bij Ekoplaza, een besparing van maar liefst 20%. Ook bij Jumbo en Lidl is de prijsbewuste consument een stuk voordeliger uit met het plantaardige mandje (resp. €3,89 en €3,11). Alleen bij Dirk betaalt de consument nog €0,18 meer voor een mandje gevuld met plantaardige producten.

Omslagpunt

ProVeg en Questionmark brachten in 2022 voor het eerst de prijsverschillen tussen dierlijk en plantaardig in kaart. Toen werd al duidelijk dat de prijzen van dierlijke en plantaardige producten steeds meer naar elkaar toe groeiden. Maar onder de streep was de consument die koos voor plantaardig in elke supermarkt nog duurder uit. Dat dit beeld nu volledig gekanteld is, is goed nieuws voor de prijsbewuste consument. Pablo Moleman van ProVeg Nederland: “Uit eerdere onderzoeken blijkt dat prijs een groot obstakel is voor consumenten om vaker voor plantaardig te kiezen. Doordat plantaardig boodschappen doen in de grote supers nu goedkoper is, is er geen financiële drempel meer om de duurzame keuze te maken. Dit is een belangrijk omslagpunt voor de eiwittransitie.”

Gelijke prijs voor vleesvervangers, nog niet voor zuivelalternatieven

Hoewel de consument in totaal minder betaalt voor plantaardige boodschappen, bestaan er nog grote prijsverschillen tussen productcategorieën. In de categorie vleesvervangers is het plantaardige alternatief vaak goedkoper, terwijl plantaardige kwark en yoghurt juist altijd duurder zijn dan de dierlijke tegenhanger. Voor 500g plantaardige kwark betaalt de consument tussen de €0,75, tot €1,50 extra, en voor 500g plantaardige yoghurt moet de consument tussen de €0,60 – €1,45 meer neerleggen dan voor de dierlijke variant. Opvallend is dat een plantaardig alternatief voor kaas daarentegen bij vrijwel elke supermarkt een stuk goedkoper is.

Supermarkten passen beleid aan

De prijsverschillen zijn deels te verklaren door de inflatie, die dierlijke producten harder treft. Een tussenrapportage van ProVeg en Questionmark liet in juni 2022 al zien dat plantaardig gehakt, burgers en kipstukjes hierdoor plots goedkoper werden dan hun dierlijke tegenhangers. Een andere verklaring is echter dat supermarkten bewust stappen zetten om de prijsverschillen tussen dierlijk en plantaardig op te heffen of te verkleinen.

Jumbo heeft in november 2023 in het beleid vastgelegd dat huismerk vleesvervangers tegen dezelfde of lagere prijs worden aangeboden als het dierlijke alternatief. Dat is terug te zien in de onderzoeksresultaten. Moleman: “We moedigen supermarkten aan om dit goede voorbeeld van Jumbo te volgen. Ook vragen we supermarkten om in beleid niet alleen te focussen op vleesvervangers, maar juist ook naar de beprijzing van alternatieven voor zuivel te kijken. Het is moeilijk uit te leggen dat een pak sojayoghurt bijna twee keer zo duur is als koeienyoghurt, terwijl sojamelk en koemelk even duur zijn.”

Supermarktketen Lidl gooit het over een andere boeg en heeft tijdens de uitvoering van het onderzoek het assortiment met grootverpakkingen uitgebreid. Door vleesvervangers in groter formaat aan te bieden krijgt de consument een prijsvoordeel, wat bij dierlijke producten vaak al het geval is.

Verleid de consument met plantaardige aanbiedingen en promoties

Supermarkten hebben doelen gesteld om de verhouding dierlijke en plantaardige eiwitten in de verkoop te veranderen. Aldi, Dirk en Ekoplaza zetten in op een 50/50 verhouding in 2030. Albert Heijn, Plus, Lidl en Jumbo leggen de lat hoger en streven naar 60% plantaardig en 40% dierlijk. Hoewel er stappen worden gezet om deze doelstelling te halen, wordt er ook nog steeds beleid gevoerd dat het behalen van de doelen in de weg staat. Moleman: “Superlijst Groen van Questionmark laat zien dat 80% van de aanbiedingen op eiwitrijke producten gericht is op vlees, vis en kaas. Op deze manier wordt de consument juist verleid om meer dierlijk te kopen, terwijl dat haaks staat op de ambities van supermarkten. Het minste wat supermarkten kunnen doen is hun promotiebeleid in lijn brengen met de eigen doelstellingen: ten minste 60% van de aanbiedingen voor eiwitrijke producten voor plantaardig en maximaal 40% voor dierlijk.”