De vonk sloeg over tijdens een CIRCO Track over circulaire zonneparken. Hier vonden LC Energy, Norsk Hydro, Mirec, Solarge, TerraTechs en Cirkel Design elkaar in de ambitie om een circulair pv-systeem te ontwikkelen. De technische levensduur van de materialen die voor zonneparken worden gebruikt, is veel langer dan de economische, benadrukken projectleider Gijs van Heemstra van LC Energy en Yon van den Oever, ecodesign manager bij Norsk Hydro. Hoog tijd voor een nieuwe aanpak.

Wat is de circulaire stap die jullie gemaakt hebben?

“We hebben vier scenario’s voor een businesscase voor circulaire zonneparken uitgewerkt, waarin we variëren in de mate waarop onderdelen worden geüpgraded of vervangen. In één van de scenario’s blijven de materialen die nodig zijn om een zonnepark te bouwen (zonnepanelen, onderconstructies, kabels, omvormers, transformatoren) eigendom van de leveranciers, in een power-as-a-service constructie. In de andere scenario’s worden onderdelen gedurende de looptijd van de vergunning periodiek geupgraded.

Alle vier de scenario’s laten zien dat de economische winst hoger uitpakt dan in het huidige lineaire systeem van produceren, gebruiken en afvoeren. Uiteraard kunnen we niet in de toekomst kijken qua ontwikkeling van prijs, kwaliteit en de efficiëntie van zonnepanelen en omvormers, dus de businesscase is “guestimated”. Maar we kunnen al wel stellen dat er veel minder CO2 wordt uitgestoten bij de productie en installatie van een circulair zonnepark dan wanneer de nu ontwikkelde pv-systemen aan het einde van de vergunningsduur worden ontmanteld.”

Wat is de grootste winst?

“Tegen 2050 zullen er wereldwijd zo’n 30 biljoen zonnepanelen zijn geïnstalleerd. Daarvoor zal een totale investering zijn gedaan van 1,9 triljoen dollar en zal 500 miljoen ton aan materiaal zijn gebruikt. De veronderstelde levensduur van een zonnepark is nu 25 tot 30 jaar. Zoals het er nu uitziet, zijn in ons land over een jaar of 15 jaarlijks rond de 8 miljoen panelen aan het eind van hun vermeende levensduur. Maar door gebruikte materialen en onderdelen tijdig te refurbishen, upgraden of vervangen, kun je de levensduur van een zonnepark als geheel flink oprekken.

Neem de elektriciteitskabel die nodig is voor de netwerkaansluiting van een zonnepark op land: die is heel duur, maar kan zeker 60 jaar mee. Die tijdsspanne nemen we als uitgangspunt, terwijl de momenteel gangbare vergunningsduur 25-30 jaar bedraagt, waarna zonneparken weer ontmanteld en opgeruimd dienen te worden. Daarom is het onze ambitie om de levensduur (en daarmee de vergunningsduur) van de parken zeker twee keer zo lang te maken door de componenten periodiek te updaten of refurbishen. De winst die je daarmee maakt is enorm: het is goedkoper, bespaart grondstoffen en leidt tot veel minder uitstoot.”

Wat is de grootse uitdaging?

“We willen het goede voorbeeld geven door in een bestaand of nog aan te leggen zonnepark van minimaal tien tot vijftien hectare een pilot te starten op 1 hectare. Binnen deze hectare willen we zoveel mogelijk producten en materialen gebruiken die een lage CO2-voetafdruk hebben en die passen in de circulaire economie. Producten die lang meegaan, herbruikbaar of opwaardeerbaar zijn, en uiteindelijk ook goed te recyclen. Ook kunnen we daar experimenteren met de beste inrichting en manieren om de levensduur van het park te verlengen.

Teleurstellend genoeg hebben we voor deze pilot nog geen voet aan de grond kunnen krijgen bij gemeentes. Zelfs gemeentes die zeggen ambitieus te zijn op het vlak van circulariteit, durven het nog niet aan, bijvoorbeeld omdat hun beleidskader voor zon nog ontwikkeld moet worden. Iedereen is enthousiast over het idee en zegt de noodzaak van een circulaire aanpak te onderschrijven, maar dat heeft nog niet geleid tot daadkracht. Het is complexer dan we hoopten.”

Welke circulaire stappen staan op de planning?

“De afgelopen periode is de energieprijs sterk gestegen en ontwikkelaars van zonneparken hebben het stervensdruk. We denken dat dit een rol speelt in de aarzeling om extra risico’s of kosten op zich te nemen. Vanuit de Europese Unie is een programma gestart rondom circulariteit, ook in antwoord op het dichtdraaien van de Russische gaskraan én om minder afhankelijk te worden van grondstoffen van buiten de EU.

Het zou goed zijn als circulariteit en duurzaam materiaalgebruik Europees én landelijk meer gestimuleerd zouden worden. Overheden en bedrijven zouden bij aanbestedingen punten kunnen toekennen aan initiatieven met circulariteit. Wij zijn early adaptors; in de huidige markt moet je nog intrinsiek gemotiveerd zijn voor een vernieuwing zoals wij die onderzoeken. Maar dat is een kwestie van tijd, denken wij. Uiteindelijk worden circulaire zonneparken de norm. Het is uitvoerbaar en niet supercomplex. Je hebt er alleen de juiste mindset voor nodig.”

Dit interview is eerder geplaatst op de website van Circulaire Maakindustrie