Multinationals dragen de verantwoordelijkheid om voorzienbare negatieve effecten van hun productieactiviteiten voor mens en milieu te voorkomen of te beperken, ook als die door andere spelers in hun productienetwerk in het leven worden geroepen. Dat betoogt hoogleraar privaatrecht Paul Verbruggen op vrijdag 3 november 2023 in zijn inaugurele rede aan Tilburg University.
Regelmatig verschijnen in het nieuws berichten van de systematische uitbuiting van arbeiders in Aziatische textielfabrieken of de grootschalige vervuiling van de leefomgeving door de winning van delfstoffen in Afrika en Latijns-Amerika. Ook in Nederland heeft de verontreiniging van grond, lucht en water in de nabijheid van productielocaties de aandacht. Denk aan 3M, Chemours en Tata Steel.
Zorgplichten
In zijn oratie bespreekt Paul Verbruggen de ontwikkeling van de zorgplichten van grote ondernemingen voor dit soort negatieve effecten van hun productieactiviteiten. Er is hier een parallel te trekken met de regels van productaansprakelijkheid. Sinds lange tijd beschermen we consumenten tegen onveilige producten gemaakt en verhandeld in internationale productieketens. De argumenten die daarvoor bestaan zijn ook toe te passen op de situatie waarin onveilige productie in dergelijke ketens leidt tot milieu- en gezondheidsschade. Arbeiders, omstanders en lokale gemeenschappen verdienen net zo goed bescherming tegen negatieve externe effecten van productie.
Multinationals krijgen zo een grotere juridische verantwoordelijkheid voor deze effecten op mens en milieu: hun zorgplicht eindigt niet bij de eigen productieactiviteiten, maar strekt zich uit tot bedrijven in hun wereldwijde productienetwerk. Doordat rechters en wetgevers op nationaal en internationaal niveau nieuwe zorgplichten opleggen, moeten multinationals meer gespitst zijn op de risico’s en gevaren die zijzelf en hun netwerkpartners creëren.
Productieaansprakelijkheid
Verbruggen betoogt dat multinationals hun netwerken doelbewust organiseren om zicht te houden op de omstandigheden waarin productie door hun netwerkpartners plaatsvindt en wat de effecten daarvan zijn op mens en milieu. Zij gebruiken daarvoor complexe private systemen van regels, toezicht en technologie. Deze systemen zorgen voor een vergroting van kennis en wetenschap rondom structurele gevaren en risico’s van productieactiviteiten uitgevoerd in hun netwerk. Maar ook scheppen zij de mogelijkheid om het handelen van netwerkpartners te controleren en in te grijpen waar het misgaat.
Wanneer multinationals zich in die omstandigheden rekenschap kunnen geven van andermans belangen, past hun een zorgplicht om deze belangen te ontzien of te beschermen, aldus Verbruggen. Schending van die plicht kan leiden tot wat hij productieaansprakelijkheid noemt.
Prof. mr. Paul Verbruggen is per 1 juli 2022 benoemd tot hoogleraar Privaatrecht, in het bijzonder aansprakelijkheidsrecht aan Tilburg University. Hij studeerde rechten aan Tilburg Law School (LLM in 2005, MPhil in 2007) en promoveerde aan het Europees Universitair Instituut in Florence (M.Res in 2009, PhD in 2013) onder begeleiding van Prof. dr. Fabrizio Cafaggi op een proefschrift over handhaving van transnationale private regulering in consumentenmarkten. Hij was als gastonderzoeker verbonden aan de rechtenfaculteiten van London School of Economics and Political Science (2011) en University of Oxford (2018). Verbruggen ontving een NWO VENI-beurs voor het project ‘De constitutionalisering van private regulering’ (2017-2021). Ook was hij houder van de TPR-Wisselleerstoel aan de KU Leuven (2019-2020) en gastdocent Global Law aan diezelfde instelling (2019-2021).
Verbruggen is gespecialiseerd in het Nederlands en Europees aansprakelijkheidsrecht. Hij richt zich in zijn onderzoek in het bijzonder op de verdeling van juridische verantwoordelijkheid voor risico’s betreffende gezondheid, milieu en veiligheid binnen mondiale waardeketens en productienetwerken. In zijn onderzoek maakt Verbruggen gebruik van rechtsvergelijkende analyses en bestudeert hij de invloed van het Europese recht op het nationale privaatrecht. Ook de thema’s rechtsmethodologie en het gebruik van digitale technologie in (de studie van) het recht hebben zijn aandacht. Verbruggen is redacteur van het Tijdschrift Consumentenrecht en handelspraktijken (TvC) en vaste medewerker van het Weekblad voor Notariaat, Registratie en Privaatrecht (WPNR). Per 1 juli 2022 is hij tevens Opleidingsdirecteur van de Global Law Bachelor van Tilburg Law School.
Inaugurele rede
Prof. mr. Paul Verbruggen aanvaardt zijn leerstoel Privaatrecht bij Tilburg Law School op vrijdag 3 november om 16.15 uur in de aula van Tilburg University. Titel rede: Productieaansprakelijkheid: Over zorgplichten in internationale productienetwerken. De rede is ook te volgen via livestream.