Eind vorige week kwam middels een gelekt document naar buiten dat de Europese Unie niet langer mee zou gaan doen aan de onderhandelingen voor het bindend VN-verdrag over mensenrechten en bedrijfsleven. Dat zou de nagel aan de doodskist van het mensenrechtenverdrag kunnen zijn. Minister Kaag kan en moet het verdrag redden, vinden de maatschappelijke organisaties ActionAid, MilieuDefensie, SOMO en TNI.

Mensenrechtenschendingen voorkomen

Dit internationaal verdrag moet mensenrechtenschendingen door bedrijven gaan voorkomen, en toegang tot recht garanderen voor slachtoffers van deze schendingen. Op dit moment zijn slachtoffers vaak machteloos en is er geen rechter waarvoor de bedrijven zich moeten verantwoorden.

Minister Kaag kan en moet verdrag redden

Een internationale werkgroep is al sinds 2014 bezig met dit verdrag, sinds het besluit tot het opstellen van zo’n verdrag werd aangenomen in de VN Mensenrechten Raad. De Europese deelname aan de werkgroep is vanaf het begin schoorvoetend geweest, maar Nederland heeft eerder bij monde van Minister Kaag, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, aan de Kamer toegezegd het proces constructief te zullen steunen.

De organisaties roepen Minister Kaag nu op te voorkomen dat de EU wegloopt en te zorgen voor Nederlandse betrokkenheid bij het tot stand komen van dit verdrag. Nederland heeft internationaal een reputatie als mensenrechtenkampioen hoog te houden, aldus de organisaties. Mariëtte van Huijstee, senior onderzoeker bij SOMO: “Europese bedrijven zijn nog steeds direct en indirect betrokken bij mensenrechtenschendingen in hun productieketens en waardeketens. Slachtoffers van deze schendingen hebben de grootste moeite om toegang tot een rechter te krijgen, laat staan tot genoegdoening. De noodzaak om dit aan te pakken is hoog”.

Cruciale rol EU

De Europese Unie zegt op het wereldtoneel een voortrekkersrol te willen spelen, maar loopt nu weg van haar verantwoordelijkheid om  mensenrechten te beschermen. En dat terwijl de EU als belangrijk westers machtsblok een cruciale rol te spelen heeft. Door weg te lopen bij de onderhandelingen mist de Europese Unie de kans om invloed te hebben op de inhoud van het verdrag. Belangrijk aandachtspunten voor de Europese Unie zoals het bestaande normenkader op het gebied van bedrijfsleven en mensenrechten (de UN Guiding Principles), bescherming van mensenrechtenverdedigers of vrouwenrechten, worden nu mogelijk niet meegenomen.

Mokkende Europese Commissie verzaakt

De reden die de mokkende Europese Commissie in het gelekte document opvoert, is dat haar inbreng in de onderhandelingen onvoldoende zou worden meegenomen en dat ze daarom nu geen prioriteit geeft aan het realiseren van een onderhandelingsmandaat. Ze vindt dat het dan maar aan de volgende commissie zou moeten zijn om hier verdere besluiten over te nemen. Maar aangezien de nieuwe Commissie pas in september zal aantreden is dit te laat om het onderhandelingsmandaat af te stemmen met de 28 landen. De volgende onderhandelingsronde is namelijk in oktober. Dat zou méér dan een jaar nietsdoen en uitstel betekenen.

Kaag als mensenrechtenkampioen

Kelly Groen, beleidsmedewerker ActionAid: “Met het besluit van de Europese Commissie komt een grote verantwoordelijkheid op de schouders van Minister Kaag te liggen om, in lijn met de wensen van de Tweede Kamer, haar invloed aan te wenden dit besluit  terug te helpen draaien. Mensenrechtenverdedigers wereldwijd, waaronder vele vrouwen en meisjes waar de Minister zich zo hard voor maakt, kunnen niet nog ruim een jaar wachten totdat de volgende Europese Commissie zich hierover kan buigen”.