Als niet iedereen in Nederland een grote extra inspanning levert om meer afgedankte elektrische en elektronische apparaten (e-waste) in te zamelen, is een nieuw maatschappelijk probleem in de maak. Dat stelt Heel Holland Recyclet, een gezamenlijk initiatief van de partijen die in Nederland betrokken zijn bij e-waste inzameling en recycling. Producenten, retailers en gemeenten organiseren daarom in oktober een Nationale Recycle Week om de inzameling van elektrische apparaten en verlichting een boost te geven.

Aanleiding van de urgentie is dat door de huidige economische hoogconjunctuur meer en meer nieuwe typen apparaten op de markt komen, bestaande apparaten sneller dan voorheen worden vervangen en huishoudens ook gemiddeld steeds meer apparaten bezitten. Alleen oude af te danken apparaten (waaronder ook spaarlampen, die in hoog tempo worden vervangen door ledverlichting) worden vaak niet ingeleverd voor recycling: ze zwerven door de Nederlandse huishoudens, opgeborgen in laden en kasten, op zolders, in schuren en kelders. Het blijkt dat een gemiddeld Nederlands gezin rond de 100 apparaten in huis heeft waarvan een deel niet meer in gebruik is.

Het grote probleem met de e-waste berg is dat deze niet zichtbaar is, zoals de ‘plastic soep’ dat wel is, aldus Heel Holland Recyclet. Ook wordt nog steeds een aanzienlijk deel van de afgedankte apparatuur en verlichting gewoonweg bij het straatvuil gezet of in de grijze vuilcontainer gegooid, wat het risico op zwerfafval vergroot of de kans op verantwoorde recycling miniem maakt. Deze situatie is een uitdaging en vormt een groot potentieel maatschappelijk probleem, zo stellen de samenwerkende organisaties.

Appel op burger 

Europese regelgeving legt de verantwoordelijkheid voor de inzameling bij de producenten van apparatuur (w.o. witgoed, bruingoed, verlichting, ICT). Die hebben daartoe een goed werkende inzamelstructuur en een meerjarenplan van aanpak om de efficiency en effectiviteit verder omhoog te krijgen, zegt Jan Kamminga, voorzitter van de verenigde producenten (NVMP). We kijken daarbij allereerst naar ons eigen functioneren als individuele organisaties en onze effectiviteit in samenhang met elkaar. Denk aan de onderlinge productstichtingen, de detailhandel, gemeenten en inzamelaars. Daarbij moeten we ook burgers blijven aanspreken op hun alertheid en verantwoordelijkheid. Als zij niet meewerken en e-waste blijven oppotten, staan wij als producenten met lege handen.

Zij hebben de hoofdsleutel in handen. Er is in principe een uitstekend functionerend inzamelsysteem voor e-waste waar we weliswaar nog winst kunnen halen in samenwerking binnen het collectief, echter de pijplijn wordt aan de voorkant nog onvoldoende gevuld door de consument die apparaten vervangt.”

Volgens wetgeving die volgend jaar van kracht wordt dienen producenten tenminste 65% van het volume aan verkochte apparaten per jaar ook weer voor recycling in te zamelen.

De meest recente cijfers van het Nationaal WEEE Register (NWR) die bekend, maar nog niet openbaar zijn, laten een daling van het inzamelpercentage zien van 54% in 2017 naar 49% in 2018.

“Wij vinden dat, evenals de overheid, zorgelijk. Die daling is overigens op zichzelf wel verklaarbaar. Er worden gewoon veel meer apparaten verkocht en dus stijgt het verplichte inzamelvolume vanzelf mee – en zelfs harder dan wij kunnen inzamelen”, zo legt Kamminga uit. Sommige categorieën groeiden in 2018 hard ten opzichte van 2017, zoals grote huishoudelijke apparaten (ca. 13%), elektrisch gereedschap (ca. 16%) en IT en Telecommunicatieapparatuur (ca. 27%). Daarbij worden er op dit moment enorm veel zonnepanelen bij consumenten geplaatst – afgelopen jaar was de stijging van op de markt gebrachte panelen 50% ten opzichte van 2017 (red. 2018: 96K ton vs. 2017 64K ton) en in 2017 ten opzichte van 2016 iets meer dan 188% (red. 34K ton). “Dat zijn voor de wet ook apparaten, maar wel met een levensduur van 30 jaar. Die kunnen we dus technisch nog helemaal niet inzamelen. Ook ledlampen hebben trouwens een relatieve lange levensduur, veel langer dan de kapotte spaarlampen die we nu inzamelen”.

Moeilijk bijbenen

De absolute hoeveelheid gemeten en ingezamelde hoeveelheid Afgedankte Elektrische en Elektronische Apparatuur (AEEA) is in 2018 weliswaar met meer dan 8% toegenomen (+14.000 ton ten opzichte van 2017), maar houdt de hoeveelheid nieuw in de handel gebrachte elektrische en elektronische apparaten (EEA) niet bij. Deze kent een grotere toename, namelijk 10%, ofwel +35.000 ton. Kamminga: “Een toegenomen ingezameld volume (AEEA) afgezet tegen een sterker toenemend volume in de handel gebrachte apparaten (EEA) leidt zoals we kunnen concluderen tot een relatief lager gerapporteerd inzamelingspercentage”.

Impuls bewustzijn consumenten

De partijen die verenigd zijn in Heel Holland Recyclet luiden niet alleen de noodklok, ze intensiveren ook hun inspanningen op korte termijn om meer maatschappelijke aandacht te krijgen voor het belang van recycling.

Kamminga: “We zijn met het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat in overleg over de uitdagingen die voor ons liggen. Handhaving, het tegengaan van lekstromen naar het buitenland en in regie effectiever samenwerken zijn onderdeel van de discussies. Verder gaan we in oktober, gedurende de Nationale Recycle Week, met een mediacampagne, genaamd ‘Iedereen recyclet’, het bewustzijn bij consumenten een impuls geven zodat zij de noodzaak van gescheiden inzameling inzien. Als elk Nederlands huishouden één bananendoos met afgedankte apparaten zou inleveren bij de milieustraat, zou het probleem al aanzienlijk afnemen.”

Nationale Recycle Week

Op 14 oktober gaat de Nationale Recycle Week van start. Gedurende deze week vragen verschillende partijen betrokken bij e-waste inzameling en recycling in Nederland extra aandacht voor de problematiek, elk vanuit de eigen specifieke rol.

Heel Holland Recyclet is een gezamenlijk initiatief van overheden, gemeenten, retail-organisaties, producenten en organisaties die de feitelijke inzameling en recycling van e-waste (elektrische apparaten en verlichting) verzorgen. Doel is de urgentie en noodzaak van gescheiden inzameling van e-waste extra onder de aandacht te brengen en hierbij burgers, bedrijfsleven en overheid nauw te betrekken. Deelnemers aan het initiatief zijn RND, NVRD, Rijkswaterstaat, Stichting RTA, Techniek Nederland, Thuiswinkel.org, Stichting FIAR CE (TV en Audio), ICT Milieu, Stichting LightRec Nederland, SMR, SVEG, Stichting Witgoed, WEEENL , uitvoeringsorganisatie Wecycle en Stichting ZRN.