Honderden miljoenen kilo’s Nederlands plasticafval blijven buiten beeld. Dit geldt voor zowel plasticafval dat afkomstig is uit Nederland als voor plasticafval dat geëxporteerd wordt naar andere landen. Onderzoekers van de Universiteit Utrecht en andere organisaties concludeerden dit nadat ze afvalstromen in Nederland in kaart brachten. Het is volgens hen noodzakelijk afvalstromen beter te volgen om wereldwijde plasticvervuiling tegen te gaan. De resultaten verschenen onlangs in het wetenschappelijke journal Waste Management & Research.

Om te voorkomen dat plastic in het milieu belandt, is het van belang de herkomst en bestemming van plasticafval dat niet goed wordt verwerkt, te achterhalen. Dit was het doel van een onderzoeksproject van de Universiteit Utrecht, geïnitieerd door het strategisch thema Pathways to Sustainability: ze wilden het volledige traject van elk stuk Nederlands plasticafval in kaart brengen, vanaf het moment dat iets afval wordt tot de eindbestemming van het desbetreffende afval. Veel hiervan blijft onbekend.

“Alleen met de juiste gegevens kunnen toezichthouders en beleidsmakers zien wat er gebeurt met plasticafval en zorgen dat het niet in het milieu terechtkomt.” – Delphine Lobelle, fysisch oceanograaf

Wat we weten en wat we niet weten

Fysisch oceanograaf Delphine Lobelle en haar team wilden inzicht krijgen in de hoeveelheid Nederlands plasticafval die geproduceerd wordt, de mate waarin het in het milieu terechtkomt en de manier waarop dit gebeurt. De onderzoekers identificeerden voorafgaand aan het onderzoek dertien categorieën van afvalbronnen, waarvan huishoudelijk plasticafval (zoals verpakkingsmateriaal) en textiel (waaronder kleding) de twee grootste bleken. Plasticafval uit deze bronnen kwam meestal terecht in Nederlandse faciliteiten voor verbranding of recycling, of werd geëxporteerd naar het buitenland.

Maar het onderzoeksteam ontdekte ook dat er aanzienlijke hiaten bestaan in de gegevens over afvalverwerking en dat er nog veel onduidelijkheid bestaat over de manier waarop Nederlands plasticafval wordt verwerkt in binnen- en buitenland. Om die reden breidden ze hun onderzoek uit: niet alleen legden ze vast wat er al bekend was, maar ook wierpen ze licht op de onbekende aspecten van Nederlands plasticafval. Lobelle: “We beseften dat we het verhaal niet compleet konden maken. Er ontbraken puzzelstukjes. In plaats van proberen de puzzel compleet te maken, besloten we juist de leemtes te benadrukken. Wanneer we kunnen aanwijzen welke gegevens ontbreken, zorgen we ervoor dat degenen die deze gaten kunnen opvullen, hier ook van op de hoogte zijn.”

In Nederland werd in 2017 1367 miljoen kilo aan plasticafval gegenereerd. Daarnaast importeerde Nederland 623 miljoen kilo aan plasticafval. Van minstens 423 miljoen kilo geïmporteerd plasticafval blijft onduidelijk wat er vervolgens mee gebeurt.

Handel in plasticafval

De grootste onduidelijkheden bestaan rondom de internationale handel in plasticafval, laat de studie zien. Ongeveer een derde van de totale hoeveelheid Nederlands plasticafval werd geïmporteerd vanuit het buitenland, maar er bestaan geen gecentraliseerde rapporten over hoe dit plastic wordt verwerkt zodra het Nederland binnenkomt. Wat betreft het afval dat vanuit Nederland wordt geëxporteerd, toont het onderzoek dat er een gebrek is aan controles door externe partijen bij recyclingbedrijven in het buitenland. Dit soort controles zouden ervoor moeten zorgen dat het plasticafval correct wordt gerecycled en verwerkt.

Verwerking en wanbeheer

In hun onderzoek pasten de onderzoekers twee technieken toe. Ze voerden een materiaalstroomanalyse uit, een methode om de herkomst en bestemming van een materiaal gedurende een bepaalde periode te achterhalen. Het onderzoek richtte zich op het jaar 2017 en analyseerde plasticafval afkomstig uit verschillende bronnen, zoals Nederlandse huishoudens, economische sectoren en import. Volgens het onderzoeksteam wordt er bij goede afvalverwerking officieel gerapporteerd wat er met het plasticafval gebeurt en wordt ervoor gezorgd dat deze acties daadwerkelijk worden uitgevoerd.

“Het volgen van plasticafval met behulp van methoden als materiaalstroomanalyse is cruciaal om de omvang en ontwikkeling van het plasticafvalprobleem te begrijpen.” – Li Shen, milieuwetenschapper

De studie identificeert ook de manieren waarop Nederlands plasticafval niet correct wordt verwerkt. Deze hoeveelheid bracht het team in kaart door gegevens over plasticafval verzameld op Nederlandse stranden en rivieroevers te analyseren. Ook maakten de onderzoekers inschattingen van de hoeveelheid Nederlands plasticafval dat in het buitenland in het milieu terechtkomt door wanbeheer van importerende landen.

Beleid en regelgeving

Lobelle benadrukt de noodzaak van internationale regels en wetten als het gaat om verwerking van plasticafval. Daarnaast zou elk land moeten rapporteren hoe veel van hun geïmporteerde afval in werkelijkheid gerecycled wordt. De huidige studie kan beleidsmakers helpen vast te stellen waar de grootste stappen gezet moeten worden, zegt Lobelle. “Door de gaten in de gegevens aan te wijzen, kunnen we onderzoek en beleid in de juiste richting sturen. Daarom hebben we de reikwijdte van dit onderzoek uitgebreid naar ‘knowns’ én ‘unknowns’ over plasticafval in Nederland. Pas wanneer je het volledige verhaal hebt, kun je voorkomen dat plasticafval in het milieu terechtkomt.”