E-bike merken maken geen werk van het beschermen van mensenrechten, en vrouwenrechten specifiek, in de productieketens van e-bikes – dit blijkt uit nieuw onderzoek van vrouwenrechtenorganisatie ActionAid naar 6 grote e-bikemerken in Nederland.

E-bikes zijn niet meer uit het straatbeeld weg te slaan. In Nederland zijn er al 3,4 miljoen e-bikes, en dat aantal groeit nog steeds hard, met naar schatting een verkoop van 1,87 miljoen e-bikes per jaar in 2030. Ze spelen een belangrijke rol in de noodzakelijke energietransitie maar hoe duurzaam zijn ze eigenlijk? Voor de batterij zijn grondstoffen zoals mangaan, kobalt en lithium nodig die vaak onder slechte omstandigheden worden gewonnen. ActionAid onderzocht in hoeverre e-bike producenten werk maken van het beschermen van vrouwenrechten in hun productieketen.

Het onderzoek laat zien dat het beleid voor internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen (IMVO) van e-bike producenten te kort schiet. Batavus en Sparta (Accell Groep) nemen voorzichtige eerste positieve stappen om IMVO-richtlijnen toe te passen, Gazelle en Urban Arrow (Pon Bikes) doen het aanzienlijk minder goed en Stella and VanMoof geven geen enkele transparantie over hoe ze hun beleid voor IMVO invullen. Dit onderzoek is gebaseerd op een analyse waarbij gekeken is in hoeverre de e-bike producenten alle 6 stappen van gepaste zorgvuldigheid, het beleidsproces voor IMVO, toepassen zoals geformuleerd in de OESO-richtlijnen.

In een groot deel van de batterijen gebruikt door de onderzochte fietsmerken zit mangaan, een metaal dat een cruciale rol speelt bij de energietransitie. Eén van de belangrijkste winningslanden is Zuid-Afrika; het Kalahari-gebied in het Noordoosten huist de grootste mangaanreserve ter wereld. Mensenrechtenschendingen zijn bij de winning ervan helaas schering en inslag. Zo krijgen omringende gemeenschappen te maken met ernstige lucht- en watervervuiling vanwege de mijnen, en is er een groot watertekort. Er vinden regelmatig heftige onaangekondigde explosies plaats die huizen beschadigen, waarbij vervolgens asbest vrijkomt. Vrouwen worden in verhouding het hardst getroffen, en geweld tegen vrouwen neemt toe.

Lerato, vrouwenrechtenactivist in een van de mangaanmijnbouwgemeenschappen in Zuid-Afrika: “Ik wil dat mensen in Nederland zich realiseren dat het pijnlijk voor ons is omdat zij de voordelen genieten maar wij krijgen niks voor het mangaan waar ze e‐bikes van maken”. Mede-activist Mathlogonolo Mtware vat samen: “Voor ons in de Noordkaap, is het een ‘unfair bike’”.

Anna Hengeveld, IMVO-expert van ActionAid Nederland voegt toe: “Veel mensen in Nederland realiseren zich niet wat de keerzijde is van elektrische fietsen en auto’s waarbij vrouwenrechten in het gedrang komen. Een echt duurzame energietransitie moet hier hoger op de publieke en politieke agenda komen en nationale wetgeving voor Internationaal Maatschappelijk Verantwoordelijk Ondernemen is een must.”

Op 12 mei opent Zita Pels, Wethouder Duurzaamheid van Amsterdam, om 12 uur de eerste Fairbike store op Haarlemmerdijk 137 in Amsterdam. De winkel is geopend op 12 en 13 mei, internationale Fairtrade Dag. Er is een kleine expositie te zien over het verhaal achter de e-bike en het publiek kan een prototype Fairbike bewonderen plus meehelpen om een échte fairbike te realiseren middels een petitie die e-bike merken en overheid oproept vrouwenrechten beter in productieketens te beschermen.