De NBA presenteert een voorstel voor nieuwe onafhankelijkheidregels. Aanleiding zijn de zwaardere eisen die de samenleving de afgelopen jaren is gaan stellen aan de onafhankelijkheid van de controlerend accountant. Hierin wordt bijvoorbeeld geen onderscheid gemaakt tussen controle van de jaarrekening en andere assurance-diensten (een accountant die bijvoorbeeld een duurzaamheidsverslag controleert, moet aan dezelfde onafhankelijkheidsregels voldoen als bij de controle van de jaarrekening).

In de nieuwe Verordening inzake Onafhankelijkheid (ViO) van de NBA zijn die zwaardere eisen aan de onafhankelijke uitvoering van assurance-opdrachtenᵃ door de betrokken accountants nader uitgewerkt. De NBA heeft ervoor gekozen om de nieuwe onafhankelijkheidsregels in een Verordeningᵇ te gieten vanwege het belang van het onderwerp, én om alle leden in staat te stellen om op de ledenvergadering erover te stemmen.

De nieuwe verordening bevat in vergelijking met de huidige nadere voorschriftenᶜ een groot aantal aanscherpingen. Een deel hiervan is het gevolg van de Nederlandse wetgeving die sinds 1 januari 2013 het verlenen van adviesdiensten aan een controlecliënt verbiedt. Een ander deel vloeit voort uit keuzes van de beroepsorganisatie zelf. Zo geeft de NBA een meer expliciete uitleg aan bedreigingen van de onafhankelijkheid die voortvloeien uit de perceptie van het publiek.

De NBA heeft haar beleidskeuzes de afgelopen maanden getoetst bij diverse leden, gebruikers van accountantsdiensten en toezichthouders. Dit heeft geleid tot de huidige conceptverordening, met o.a. de volgende nieuwe bepalingen:

  • Een verbod op sponsoring van een controlecliënt (art 38);
  • Een nadere toetsing van persoonlijke giften en uitingen van gastvrijheid vanaf een grens van 
    € 50 (art 37);
  • Geen onderscheid tussen controle van de jaarrekening en andere assurance-diensten (een accountant die bijvoorbeeld een duurzaamheidsverslag controleert, moet aan dezelfde onafhankelijkheidsregels voldoen als bij de controle van de jaarrekening) (hoofdstuk 2);
  • Een verbod op beoordelen en belonen op basis van commerciële prestaties, gerelateerd aan de cliënt waar een assurance-opdracht wordt uitgevoerd (art 55);
  • Geen onderscheid in soorten van persoonlijke relaties (momenteel is ‘gezin’ specifiek gedefinieerd). Het gaat om de mogelijke invloed (art 53).

Daarnaast is de reikwijdte van een aantal bepalingen uitgebreid (o.a. afkoelingstermijn bij roulatie, verbod op houden financieel belang, afhankelijkheid van één controlecliënt) en zijn situaties geïdentificeerd waar te allen tijden sprake is van een onafhankelijkheidsrisico (o.a. bij juridische procedures en verlenen van adviesdiensten). Tenslotte is in diverse artikelen een meer directe woordkeuze toegepast (“het is verboden”).

De ViO bevat voorts de gevolgen van de recente aanpassing van de Wta, namelijk het verbod op het verrichten van andere werkzaamheden naast controlediensten voor OOB’s. De invulling hiervan is in lijn met NBA Alert 27, waarbij tevens nadere duiding is gegeven aan de extraterritoriale werking van de wetsaanpassingen. Het toepassen van het feitenonderzoek conform Standaard 4400 (NV COS) bij OOB-controles wordt toegestaan onder de strikte voorwaarden dat de betreffende opdracht wordt uitgevoerd ten behoeve van het maatschappelijk verkeer of de toezichthoudende taak van de Raad van Commissarissen en dat het gaat om informatie verstrekt door de organisatie zelf.

Met de aanscherpingen als gevolg van wetgeving en NBA-beleid gaat de nieuwe ViO op een aantal punten verder dan de internationaal gangbare Code of Ethics, en behoort ze tot de strengste regimes ter wereld. Tegelijkertijd heeft de NBA ook de praktische consequenties voor ogen willen houden en al te rigide formuleringen vermeden; regelgeving moet immers in soms zeer uiteenlopende situaties toepasbaar blijven. 

De verordening wordt de komende maanden ter consultatie voorgelegd aan de leden en maatschappelijk belanghebbenden. De eerste consultatieperiode sluit op 2 september, waarna het Adviescollege voor Beroepsreglementering de reacties zal verwerken in een nieuwe versie die wordt voorgelegd aan het NBA-bestuur. In oktober volgt een tweede, bij wet verplichte consultatieperiode. De besluitvorming is voorzien op de ledenvergadering van 16 december 2013.