Aanleiding voor het gesprek met Hans ten Cate, lid van de raad van bestuur van de Rabobank, is de ACC Award die de bank heeft gekregen voor het beste maatschappelijk jaarverslag. Een verslag dat slechts een kleine papieren versie kent, maar in zijn geheel op internet te vinden is. Eerlijk gezegd vindt Ten Cate het hele gedoe rond maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo), en in dit geval de prijs voor het jaarverslag, maar overdreven.

‘Het is niets anders dan fatsoenlijk ondernemen, en de Rabobank doet dat al jaren. Het zit in onze genen.’ Ten Cate kreeg na het vertrek van Hans Smits in 2002 de portefeuille duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen.

‘Achteraf heb ik me afgevraagd waarom deze portefeuille bij mij terecht is gekomen. Ben ik wel de juiste persoon ervoor? Vroeger zag ik niet zoveel in het onderwerp. Naarmate ik langer hier zit, denk ik dat het niet voor niets is dat ik hier verantwoordelijk voor ben. Ik heb een heleboel geleerd en een aantal dingen kunnen invoeren. Hoewel verantwoord ondernemen bij de Rabobank in de genen zit, was het tijd om er wat zakelijker tegenaan te kijken.’

‘De Rabobank hoeft niet op elk duurzaamheidscongres in de wereld aanwezig te zijn. Voor sommige mensen is dat een verkilling, ik noem het een verzakelijking.’

Kil of niet. Ten Cate heeft een aantal duurzame zaken kunnen invoeren die voor de hand lagen, maar waar nooit werkelijk actie op ondernomen werd. Eén daarvan zijn de groenere lease-auto’s, waardoor vijf van de zes leden van de raad van bestuur afscheid moesten nemen van hun benzineslurpende statussymbool.

‘Iedereen dacht dat als we dit zouden doorvoeren, de autodealers hier de ruiten zouden ingooien. Maar het omgekeerde was waar. Ze vonden het een uitdaging en het is een succes. ABN Amro , ING en de rijksoverheid gaat ons voorbeeld volgen.’

Andere groene veranderingen zijn groene stroom en gecertificeerd duurzaam papier. Het wordt een manier van denken en leven. Ten Cate: ‘Bij mij thuis staat de koelkast vol met biologische producten. Maar ik kan het dan ook betalen. Duurzaam leven is het doel, maar het moet financieel natuurlijk wel haalbaar zijn.’

Hoewel hij het overdreven vindt, is Ten Cate toch blij met de eerste prijs van Nivra en de (milieu)accountants voor het beste maatschappelijke jaarverslag. Rabobank versloeg DSM , Philips en Shell. ‘Deze tijd vereist transparantie. Het is belangrijk te laten zien wat je doet inzichtelijk te maken en daarover verslag uit te brengen. Dat van maar niet doen, kan vandaag de dag niet meer.’

‘Dat iedereen zo enthousiast was over het uitbrengen van het hele verslag op internet heeft me wel verbaasd. Het is een bewuste keuze geweest, niet alleen vanwege het milieuvriendelijke karakter, maar internet is het medium van de jeugd. En duurzaamheid en maatschappelijke verantwoordelijkheid leeft enorm onder de jeugd en onze jonge medewerkers.’

Maar een internetversie is net zo lastig schrijven als een papieren versie. Ten Cate: ‘We hebben zeker vier, vijf versies geschreven voordat het goed was. Ik haat wolligheid en borstklopperij. Ik heb mijn best gedaan om een wat zakelijke toon erin te brengen.’

Ten Cate heeft veel kritiek gehad op zijn zakelijke aanpak, maar uiteindelijk heeft het naar beide kanten in de organisatie – de mensen die heel enthousiast zijn over mvo en de mensen die het nog steeds een vaag onderwerp vinden – goed uitgepakt.

‘Voor mij is het een kwestie van afspreken wat je gaat doen. Die afspraken moeten haalbaar zijn. Als we als Rabobank wat beloven, dan moeten we ons aan die belofte houden. Dat betekent voor mij niet dat wat wij doen aan duurzaamheid per se een ‘business opportunity’ moet zijn.

‘Je moet ook dingen doen die geld kosten. Dat hoort ook bij onze coöperatieve structuur. Voortgekomen uit een maatschappelijk initiatief is het niet meer dan logisch dat wij geld terugploegen in de gemeenschap. Hoeveel wij investeren in de samenleving is moeilijk boven tafel te krijgen, dat heeft ook te maken met de zelfstandigheid van de lokale Rabobanken.

‘De Rabobank Foundation is goed voor euro 6 mln per jaar. De stichting geeft ongeveer een kwart uit in Nederland aan sociale en milieuprojecten.’

Het jaar van het microkrediet is voorbij, maar de initiatieven gaan door. De Rabobank heeft euro 9 mln aan microkredieten uitstaan via banken in Afrika, Zuid-Afrika en Azië.

Ten Cate: ‘De Rabo Development Bank investeert in lokale banken die vervolgens die microkredieten verstrekken. De nadruk ligt op rurale banken, banken die de mensen op het platteland bereiken. Dit soort investeringen zijn voor de lange termijn. We moeten niet onmiddellijk resultaat verwachten.’

‘Wellicht over twintig jaar kunnen we zeggen dat het een groot succes is geworden. Maar het succes is er natuurlijk al in de zin dat we investeren in mensen om ze een betere toekomst te geven. Ik ben door onze activiteiten in Afrika toch iets enthousiaster over dit continent geworden. Zambia, Tanzania. Misschien komt er ooit nog wel eens dividend uit.’

MARLEEN JANSSEN GROESBEEK