Waarom zou je door middel van je eigen beweging, balans en kracht niet zelf op kunnen staan? Zonder energie van buitenaf, dus zonder stroom of accu en qua materiaal zo duurzaam mogelijk? Anton Tolboom en Ineke Marsman presenteren de zogeheten Bib-stoel. De stoel was in de prototypefase in 2020/2021 één van de 64 winnaars van het Worth Partnership Project en heeft in 2023 de regionale Zorginnovatieprijs gewonnen. De Bib-stoel – Bib staat voor ‘blijf in beweging’ – dient als duurzaam en plaats onafhankelijk alternatief voor de elektrische sta-op-stoel. De modern vormgegeven stoel maakt het voor ouderen, maar ook mensen met een functiebeperking, mogelijk om met behulp van eigen beweging, balans en kracht op te staan.

Meerdere redenen liggen volgens bedenker Anton ten grondslag aan het ontstaan van de Bib-stoel. In de eerste plaats maakt de mechanische werking elektriciteit overbodig, waardoor de sta-op-stoel niet gebonden is aan een vaste plaats in de buurt van een stopcontact. “Hierdoor kan de stoel niet alleen in een zithoek worden neergezet, maar is hij bijvoorbeeld ook geschikt voor aan de eettafel”, aldus Anton. “Daarbij”, zo vervolgt hij, “heeft deze stoel geen accu nodig die na een aantal jaar vervangen moet worden.”

Met het oog op het milieu is de Bib-stoel dus een goede keuze. Geen gebruik van elektriciteit, geen accu en qua materiaal is er rekening gehouden met duurzame materialen. De onderdelen zijn zo gemaakt dat zij voor 95% hergebruikt kan worden.

In sommige gevallen kan de stoel uiteindelijk niet meer door de klant worden gebruikt. We zien dan regelmatig dat de stoel in de familie blijft. Het is vrij eenvoudig om deze van een nieuwe bekleding en andere pootjes te voorzien. Zo is de stoel weer op de juiste hoogte met de bekleding die men wenst. Verder wordt er gewerkt met een terugkoopgarantie. Als men de stoel niet meer nodig heeft of niet meer kan gebruiken, kan de stoel worden teruggekocht. Deze worden opnieuw bekleed, nagekeken en zijn dan gereed voor verhuur. Voor tijdelijk gebruik bijvoorbeeld na een knie- of heupoperatie is dit een goede oplossing.

Betreft de techniek is er gekozen voor RVS en aluminium. Deze zijn niet voorzien van een coating of oppervlaktebehandeling en zijn dus recyclebaar. Ook de spaarzame kunststoffen die toegepast zijn, zijn waardevol in de recycle techniek. De houten delen kunnen hergebruikt worden voor andere meubelstukken zoals tafels, bankjes enz. Er is veel tijd gestoken in het zoeken naar milieuvriendelijke lijm voor de vormdelen. Helaas is hiervoor op dit moment nog geen passende oplossing.

Minstens zo belangrijk is echter de beweging stimulerende werking. De Bib-stoel houdt ouderen en hulpbehoevenden actief. Hij draagt eraan bij dat mensen meer in beweging komen, maar ook daadwerkelijk hun kracht weer terugkrijgen.

‘Toevallig’ tot stand gekomen

Het idee een mechanisch werkende sta-op-stoel te ontwikkelen ontstond min of meer door een toevallige samenloop van omstandigheden. Anton herinnert zich een klaagzang van zijn destijds 91-jarige vader, over de traagheid van zijn elektrische sta-op-stoel. “Hij zei: ‘De visite is al naar huis als ik eindelijk bij de deur kom’. Dat moest beter kunnen.”

Een concrete ingeving kreeg Anton, al spelende met de in hoogte verstelbare armsteunen van zijn bureaustoel. Hij vatte het plan op om deze beweging te benutten om de zitting omhoog te laten kantelen. Dat wil zeggen: de kracht van de druk in de armleuning overbrengen naar de beweging van de zitting.

7 jaar van ontwikkeling

Om zijn idee te testen verbouwde Anton een oude eetkamerstoel. Het principe bleek precies te werken zoals hij het in gedachten had. Hierop volgde een lange periode van testen en het bouwen van diverse prototypes. Het maken van een goedwerkende stoel die er ook nog eens goed uitziet bleek een hele opgave. “Echter, de vele positieve reacties die we bij een deelname aan de diverse beurzen op het tweede prototype ontvingen stimuleerden ons om verder te gaan”. “Op de achterwand van de beurs stand waren renderingen van een rode Bib-stoel met zebrabekleding te zien. Het publiek was zichtbaar verrast dat een sta-op-stoel er dus ook zó uit kan zien!”

Circulair

De uiteindelijke Bib-stoel wordt onder meer geproduceerd in samenwerking met een Fins familiebedrijf dat is gespecialiseerd in gevormd hout en een Nederlands bedrijf, gespecialiseerd in het frezen van hout. Anton: “We wilden een duurzaam product maken en geen kunststof gebruiken. Via de KvK kwamen we, na de nodige omzwervingen door heel Europa, uiteindelijk in Finland terecht. Zodoende hebben we een sta-op-stoel kunnen ontwikkelen die vrijwel geheel circulair is. Voor het Worth Partnership Project en een paar klanten hebben we duurzaam gelooid en gekleurd visleer als bekleding gebruikt. Verder gebruiken we zoveel mogelijk duurzame stoffen en kunstleer. Door te werken met een terugkoopgarantie gaan we ervan uit dat iedere Bib-stoel uiteindelijk weer bij ons terugkomt, zodat we deze na revisie kunnen hergebruiken.”

Ouderen langer thuis laten wonen

De Bib-stoel moet eraan bijdragen dat ouderen langer thuis kunnen blijven wonen. De verwachting is dat de vergrijzing de komende decennia gestaag doorzet en verpleeg- en verzorgingstehuizen blijven kampen met almaar oplopende personeelstekorten. Het belang om ouderen langer thuis te laten wonen neemt de komende jaren zodoende alleen nog maar toe. De grootste groep waar de Bib-stoel staat is boven de 80 jaar en woont zelfstandig.

Ineke: “het is mooi om te zien hoe deze dames en heren met de nodige hulpmiddelen en de wil om te blijven bewegen, zich in hun eigen huis kunnen redden! Ik zie wat deze stoel kan toevoegen wanneer je een stuk spierkracht kwijt bent geraakt. Doormiddel van de Bib-stoel sta je eenvoudig op en train je je spieren. Hierdoor krijg je, zelfs op hoge leeftijd weer spierkracht terug!” Opstaan doe jezelf!

In dezelfde sfeer hebben wij op dit moment een nieuw product in ontwikkeling. Het betreft de Bib-Sanitair, een sta-op toilet stoel die je tevens kan gebruiken als douche- en postoel. Deze stoel zou een dure verbouwing kunnen uitsparen. Dit product is breed inzetbaar. Ook deze stoel is gemaakt van duurzame materialen en werkt mechanisch. Hiervoor zijn we echter op zoek naar bedrijven die de stoel in productie willen nemen.