De Nederlandse boeren en boerinnen zijn toe aan een grootschalige vernieuwing van de sector. Meer dan 80 procent wil overstappen naar natuurvriendelijke methoden. Bijna de helft van de agrarische bedrijven zegt binnen tien jaar te willen overschakelen naar een duurzamere vorm van landbouw.
De noodzaak om de landbouw ter hervormen leeft sterk, blijkt uit ‘De Staat van de Boer’, het grootste opinieonderzoek dat ooit onder agrariërs is gehouden. Dagblad Trouw legde boeren en boerinnen vragen en stellingen voor over hun eigen welzijn, de huidige landbouwsector en hun ideeën voor de toekomst. Met de uitkomsten wordt vandaag een nieuw Nationaal Landbouwdebat afgetrapt over de toekomst van deze bedrijfstak. Volgens hoogleraar Han Wiskerke van de Wageningen Universiteit die het project begeleidde, is het onderzoek ‘representatief’ en bruikbaar voor nieuw beleid.
Uit ‘De Staat van de Boer’, uitgevoerd door agrarisch onderzoeksbureau Geelen Consultancy uit Wageningen, komt een beeld naar voren van een beroepsgroep die nog altijd oprecht trots is op het vak. Maar de boeren en boerinnen zien hun erf omringd door een buitenwereld die hen niet begrijpt. Ze voelen zich in de hoek gezet door politici, media, supermarkten en milieuorganisaties.
Wat vooral opvalt is dat agrariërs zeer kritisch zijn over hun eigen vertegenwoordigers. Bijna 90 procent vindt dat hun eigen landbouworganisaties niet het juiste verhaal vertellen. Ze willen een sterke man of vrouw die het voor hen opneemt. Dat is nodig, want volgens 85 procent van de ondervraagden is er sprake van een regelrechte ‘crisis’ in het buitengebied. Die uit zich ook in de gemoedstoestand van de agrariërs. Meer dan de helft is een tijd neerslachtig geweest vanwege zijn bedrijf. Bijna de helft ligt geregeld wakker van de zorgen over de toekomst. Driekwart vindt dat het vak twintig jaar geleden aantrekkelijker was.
Uit de resultaten komt naar voren dat boeren en boerinnen een koerswijziging willen. Hoewel slechts 6 procent van de onderzochte agrariërs biologisch is, laat de grote meerderheid van de ‘gangbare’ boeren zien de overstap te willen maken naar een duurzamere bedrijfsvoering. Die is in hun ogen niet alleen minder vervuilend, maar ook economisch sterker. Opvallend is dat driekwart van de boeren bij die verandering juist wil samenwerken met de kritische groene organisaties.
Meer dan de helft van de boeren en boerinnen vindt dat agrarische bedrijven niet langer moeten focussen op de export en kiest ook liever voor ‘natuurinclusieve’ landbouw waarin wordt ‘samengewerkt’ met de natuur, uiteindelijk zonder gebruik te maken van bestrijdingsmiddelen. Ruim 70 procent vindt het niet langer acceptabel dat de natuur onder druk komt te staan door nog intensievere landbouw en veeteelt.
Volgens hoogleraar Wiskerke bieden deze resultaten openingen naar nieuw beleid. Dat kan duurzamer zijn, maar moet wel voor tien of twintig jaar vastliggen om de boeren meer zekerheid voor nieuwe investeringen te geven. “Nederland is toe aan een nieuwe Sicco Mansholt”, zegt hij vandaag in Trouw. “We hebben een visionair nodig, een bewindspersoon die over zijn eigen regeerperiode heenkijkt, tot in 2030.” Minister Carola Schouten werkt aan een nieuwe ‘Landbouwvisie’, die zij deze zomer zal presenteren.
Met de publicatie van ‘De Staat van de Boer’ doet Trouw een aanzet tot een nieuw Nationaal Landbouwdebat over de toekomst van de sector. In de bijlage ‘de Verdieping’ en online via Trouw.nl wordt vandaag (dinsdag 19 juni 2018) ingegaan op de resultaten en reageren vooral boeren op de uitkomsten. De gehele zomer volgen er artikelen waarin de trends op het platteland nader worden onderzocht.
De staat van de boer in 3,5 minuut
Aan het opinieonderzoek ‘De Staat van de Boer’ werkten 2.287 agrarische ondernemers mee, gelijkmatig verdeeld over de diverse agrarische sectoren. Daarmee is het onderzoek ‘representatief’. Hieronder de belangrijkste resultaten:
De boer is trots:
· 82 procent is tevreden met zijn leven als agrarisch ondernemer
· Meer dan 95 procent vindt boer zijn een prachtig beroep en is trots om boer te zijn
· Als ze zouden mogen kiezen, zou 80 procent weer boer worden.
Maar zijn erf wordt overwoekerd door de ‘boze buitenwereld’
· Meer dan 90 procent voelt zich niet vertegenwoordigd door de politiek
· Bijna 80 procent voelt zich in de steek gelaten door de eigen landbouworganisaties, en zelfs meer dan 90 procent vindt dat zij niet de juiste boodschap overbrengen.
· Bijna 80 procent vindt dat burgers veel te negatief naar boeren kijken.
· In de media krijgen boeren altijd de schuld, vindt bijna 90 procent van de boeren.
· Meer dan 90 procent vindt dat actiegroepen hen onterecht in een kwaad daglicht stellen.
(Een weg uit…) de crisis
· Bijna 85 procent van de boeren vindt dat er in het buitengebied sprake is van een ‘crisis’, die vooral ‘politiek-maatschappelijk’ (70 procent) van aard is.
· Door overregulering is er nauwelijks nog te ondernemen, vindt 85 procent.
· Bijna 60 procent is ontevreden over zijn inkomen.
· Ze denken dat een grootschalige vergroening uitkomst biedt: Meer dan 80 procent wil overstappen naar natuurvriendelijke methoden.
· Bijna de helft van de boeren zegt binnen 10 jaar te willen overschakelen naar een duurzame vorm van landbouw.
· 71,8 procent vindt het niet acceptabel dat de natuur onder druk komt te staan door productiemaximalisatie.
· Ruim 70 procent vindt dat de koe weer in de wei hoort te staan.
· Meer dan de helft (54,9 procent) vindt dat het exportmodel op basis van schaalvergroting op de langere termijn niet houdbaar is.
Overige antwoorden:
· Meer dan de helft (52 procent) van de boeren is wel eens een tijdje neerslachtig geweest vanwege zijn bedrijf.
· Meer dan 46 procent ligt geregeld wakker over de toekomst van zijn bedrijf.
· Een meerderheid (53,4 procent) denkt het familiebedrijf over 25 jaar is uitgestorven.
· 75 procent kan niet zonder zijn partner als bedrijfsmaatje.
· Ruim 66 procent voelt dat hij als boer vooral werkt om de directeuren van banken en de voedselleveranciers aan een goed inkomen te helpen.
· 64 procent kan niet zonder chemische gewasbeschermingsmiddelen.
· Meer dan 50 procent spreekt tegen dat het landschap ten nadele is veranderd.
· 93,4 procent vindt de zorg om dierenwelzijn erg overdreven door gebrek aan kennis bij de burger.
· Meer dan de helft (50,9) heeft begrip voor boeren die ‘sjoemelen’ om het hoofd boven water te houden.
· Maar 71 procent vindt ook dat frauderende boeren daar zwaar voor dienen te worden bestraft.
· Bijna negentig procent vindt dat een boer zijn eigen broek moet kunnen ophouden, dus zonder subsidies.
· 77 procent vindt dat boeren in de knel zitten omdat consumenten te weinig betalen.
· Meer dan 63 procent vindt het boerenbedrijf onaantrekkelijk voor jonge ondernemers.
· Bijna de helft vindt dat boeren met maar één product te kwetsbaar voor de toekomst.
· 77,1 procent vertrouwt de wetenschap niet.
· Een vijfde van de boeren denkt tussen 5 en 10 jaar te stoppen.
Minister Carola Schouten krijgt het rapportcijfer 6,4.