Het zijn lastige tijden, met veel onzekerheden. Van ondernemers wordt veel verwacht op het terrein van verduurzaming en digitalisering, tegelijkertijd dienen zij aan voldoende financiering en personeel te kunnen komen. Een routekaart moet hen helpen om antwoord te geven op de vraag: hoe dan? Dit stelt het Nederlands Comité voor Ondernemerschap bij de presentatie van het Jaarbericht Staat van het mkb 2022. Hare Majesteit Koningin Máxima was donderdag 17 november 2022 bij familiebedrijf Secrid in Den Haag aanwezig bij de aanbieding van het Jaarbericht ‘Staat van het mkb 2022’. Het jaarbericht is in het bijzijn van de Comitéleden door voorzitter Jacques van den Broek aangeboden aan de minister van Economische Zaken en Klimaat, Micky Adriaansens en de voorzitter van MKB-Nederland, Jacco Vonhof.

Nu het Nederlandse mkb meer dan ooit moet investeren, is het ook meer dan ooit belangrijk dat de bereidheid daartoe wordt gestimuleerd. Dat kan alleen als ondernemers een wenkend perspectief wordt geboden: een groener mkb, met een hoge productiviteitsgroei, aangejaagd door digitalisering en met goede toegang tot talent en financiering.

Trends

De Staat van het mkb biedt inzicht in de trends in het Nederlandse mkb en daarmee het ondernemingsklimaat. Uit eerdere jaarberichten, voorafgaand aan de coronacrisis, bleek dat het conjunctureel goed ging met het mkb, maar ook toen waren er al structurele uitdagingen; investeringen en productiviteitsgroei bleven achter en groeimogelijkheden werden beperkt door een gebrek aan geschikt personeel. De Staat van het mkb 2022 laat nu zien dat bijna de helft van de mkb-ondernemers zich vooral zorgen maakt over de prijsstijgingen van materiaal, energie en diensten. Daarnaast ervaren ondernemers personeelstekorten als een grote belemmering voor hun activiteiten. Ook hebben kleinere ten opzichte van grotere bedrijven meer moeite met digitaliseren.

Duurzaamheidstransitie

Een duurzaamheidstransitie is noodzakelijk om ons hoofd boven water te houden. Ook voor het mkb. Dat stelt hoogleraar transitiekunde Derk Loorbach. Volgens hem zijn de huidige businessmodellen onhoudbaar. Hoogleraar omgevingspsychologie Linda Steg deelt deze opvatting. De overheid en het mkb moeten de handen ineenslaan en de consument geven wat die vraagt.

Loorbach: “De huidige energieprijzen maken traditionele businessmodellen onhoudbaar. De maatschappelijke druk om anders te ondernemen groeit. Zorgen om klimaatverandering en biodiversiteit vragen dringend om verduurzaming van het mkb. Bedrijven zullen een  duurzaamheidstransitie moeten maken, of ze nu willen of niet. Die druk zal toenemen. Voor veel bedrijven die fossiel en lineair zijn opgebouwd, wordt het dan wel moeilijker om marge te maken op de langere termijn. Bedrijven met een duurzaam businessmodel zijn minder kwetsbaar. Zij hebben een voorsprong op de rest. Zij regelen zelf hun energie, bijvoorbeeld via zonnepanelen. Of beheren hun eigen grondstoffen, omdat ze onderdeel zijn van een circulaire keten.”

Steg: “De overheid heeft een voortrekkersrol. Die moet leiderschap tonen en een heldere toekomstvisie formuleren. Een visie waarin een economie wordt gedefinieerd die ecologisch toekomstbestendig is. Dat maakt de keuze voor bedrijven om al dan niet te investeren eenvoudiger. En dat verlaagt de drempel naar een duurzaamheidstransitie. Het moet duidelijk zijn wat ‘goede’ investeringen zijn. Hoe langer we daarmee wachten, hoe pijnlijker de gevolgen kunnen zijn. De huidige stikstofcrisis is daar een voorbeeld van.”

Structuur, samenhang en samenwerking

Voor ondernemers hangt alles met alles samen; verduurzamen en digitaliseren kan niet zonder voldoende financiering en personeel. Het Comité vindt het noodzakelijk om de fundamenten van het ondernemingsklimaat te versterken en vraagt daarom aandacht voor drie S’en. Er zijn structurele maatregelen nodig, gericht op versterking van de productiviteit en het verdienvermogen. Dat kan alleen in samenhang: er is behoefte aan een nationale routekaart waarin beleidsambities gecombineerd worden. Dat vraagt ook om samenwerking en bundeling van beleids- en uitvoeringskracht, tussen ministeries, tussen overheden en met sociale partners en het bedrijfsleven.

“Ondernemers leven in een ondertussen, een permanente overgangssituatie, met uitdagingen op zowel de korte als de lange termijn”, zegt Comité-voorzitter Jacques van den Broek in een toelichting. “Bedrijven hebben behoefte aan duidelijkheid en een wenkend perspectief. En dus aan duidelijke doelen. Een routekaart kan juist kleinere ondernemers, die kampen met grote onzekerheden, helpen om goed te anticiperen op de transities. Wij vragen de minister van Economische Zaken en Klimaat om hiertoe het initiatief te nemen.”

Minister Adriaansens (EZK): “Ondernemers zijn de ruggengraat van onze economie en blijven vernieuwen is essentieel voor onze toekomstige welvaart. We verwachten veel van ondernemers, bijvoorbeeld op het gebied van verduurzamen en digitaliseren. Om mkb’ers daarbij te helpen en hun ondernemerschap te stimuleren, moeten wij als overheid zorgen voor stabiliteit en voorspelbaarheid. De door het Comité voorgestelde routekaart is een belangrijke stap.”

Jacco Vonhof, voorzitter MKB-Nederland: “We zijn blij met dit rapport van het Nederlands Comité voor Ondernemerschap. Dat ondersteunt de visie van MKB-Nederland. Juist in deze voor ondernemers ingewikkelde tijden, waarin opvolgende crises het zicht op structurele trends en de toekomst soms wegnemen, hebben we behoefte aan een overheid met een langetermijnvisie. Het is lastiger ondernemen als het beleid van de overheid ook een onzekere factor is.”

Over het Nederlands Comité voor Ondernemerschap

Het Nederlands Comité voor Ondernemerschap zet zich in voor duurzame groei van het Nederlandse midden- en kleinbedrijf. Tot de taken behoren het monitoren van de ontwikkelingen in het midden- en kleinbedrijf en het doen van aanbevelingen. Het Nederlands Comité voor Ondernemerschap bestaat uit Kemal Tas, Barbara Baarsma, Jacques van den Broek (voorzitter), Hare Majesteit Koningin Máxima, Meiny Prins en Diederik Laman Trip.