Elk jaar worden in de Europese Unie meer dan 30 miljoen matrassen weggegooid. Als ze allemaal gestapeld zouden worden, zou de stapel 678 keer zo hoog zijn als de Mount Everest. In Nederland alleen al worden 1,5 miljoen matrassen op jaarbasis afgedankt. Dit is een potentiële afvalhoop van 100+ keer de hoogte van de Eiffeltoren. In Europa worden de meeste van de afgedankte matrassen verbrand in afvalverbrandingsinstallaties met energieterugwinning, wat betekent dat waardevolle materialen die gerecycleerd kunnen worden, verloren gaan. In Nederland is de situatie nu al radicaal anders: naar schatting wordt 75% van de matrassen ingezameld en gerecycled[1]. Alleen al het bedrijf RetourMatras heeft bekend gemaakt dat het in 2020 één miljoen matrassen heeft gerecycled op drie van haar locaties in Nederland.

Van de vele materialen die in matrassen worden gebruikt, is polyurethaanschuim een ​​materiaal dat wordt gebruikt vanwege de unieke comforteigenschappen en duurzaamheid. Om bij te dragen aan matrasrecycling in Nederland en de rest van Europa, investeert de polyurethaanwaardeketen momenteel fors in het uitbreiden van bestaande en het ontwikkelen van nieuwe recyclingtechnologieën.

Mechanische recycling

Mechanische recycling van polyurethaanschuim bestaat al decennia. We zijn inderdaad een van de weinige industrieën die heel weinig afval produceren, aangezien onze snijresten worden omgezet in “rebonded foam” dat wordt gebruikt in producten zoals ondertapijt, gymmatten en akoestische isolatie. Het polyurethaanschuim van afgedankte matrassen kan op die manier ook perfect worden gerecycled. Dit is wat RetourMatras in Nederland doet. Schuimproducent Recticel, met een productievestiging in Kesteren, heeft ook een recyclingfabriek in Angers (Frankrijk) die schuimen uit afgedankte matrassen verwerkt tot akoestische isolatiepanelen. De realiteit is echter dat als alle landen zouden beginnen met het recyclen van schuimen uit afgedankte matrassen, de afzetmarkten voor de recyclaten niet alle beschikbare volumes zouden kunnen absorberen. Daarom moeten andere technologieën worden ontwikkeld.

Chemische Recycling

Chemische recycling is een proces waarbij polyurethaanschuim wordt afgebroken tot de oorspronkelijke chemische grondstoffen. Bij gebruik van een bepaalde chemische recyclingtechnologie, glycolyse, kan polyol worden verkregen, waarmee weer vers polyurethaanschuim kan worden gemaakt. De glycolyse-technologie is sinds 2013 in gebruik op industriële schaal in Europa voor snijafval en is nu verder ontwikkeld om polyurethaanschuim uit afgedankte matrassen te recyclen. Dit laatste was moeilijk te realiseren vanwege de grote variatie in leeftijd en samenstelling van de materialen afkomstig van de afgedankte matrassen. Maar hier wordt hard aan de weg getimmerd om de problemen te verhelpen. Het bedrijf Dow heeft een matras recycling programma gelanceerd genaamd Renuva™ en is een partner in de bouw van Europa’s eerste chemische recyclingfabriek voor polyurethaanschuim uit afgedankte matrassen in Semoy (Frankrijk). Schuimproducent The Vita Group, die schuimproductielocaties heeft in Breda en Hillegom, heeft als eerste officieel aangekondigd dat ze gerecycled polyol uit de fabriek zullen gebruiken om nieuwe polyurethaanschuimen te maken.

Veel andere projecten op het gebied van chemische recycling van polyurethaanschuim maken momenteel snelle vorderingen, ook in Nederland. Begin december hebben RetourMatras en haar aandeelhouders Ikea en Renewi Nederland plannen aangekondigd om de recyclingmogelijkheden van het bedrijf uit te breiden met chemische recycling, met behulp van glycolysetechnologie ontwikkeld door Ikano Industry in Polen. Op Europees niveau is een aantal door de overheid gefinancierde onderzoeksprojecten actief op het gebied van chemische recycling, met name het PUReSmart project, waarvan Recticel de projectleider is, het Polynspire project en het Deense RePURpose project rond matrassenproducent Tempur. Al deze projecten moeten samen resulteren in een snelle uitrol van chemische recyclingtechnologie over het hele continent in de komende jaren.

Polyurethaan met nieuwe eigenschappen

In tegenstelling tot de meeste andere kunststoffen, kan polyurethaanschuim niet zomaar worden gesmolten, tot pellets worden verkleind en aan het einde van zijn levensduur opnieuw worden gebruikt. Daarom heeft de polyurethaanindustrie zo hard gewerkt aan de ontwikkeling van chemische recyclingtechnologieën. Sommige spelers proberen echter ook een nieuw type polyurethaan te ontwikkelen – genaamd Covalent Adaptable Polyurethane (CAPU) – dat dezelfde eigenschappen zou hebben als andere kunststoffen en gemakkelijker te recyclen is. Dit is ook een van de doelstellingen van het bovengenoemde PUReSmart Project.

De toekomst van matras- en schuimrecycling

Patrick de Kort, Regulatory Affairs Manager van EUROPUR, zei over deze belangrijke evoluties in recyclingopties voor matrassen en polyurethaanschuim: “Dit is een zeer spannende tijd voor het recyclen van matrassen en flexibel polyurethaanschuim. Met de betere inzamelings- en ontmantelingsmogelijkheden en nieuwe recyclingtechnologieën die het marktstadium bereiken, kunnen we er eindelijk op vertrouwen dat steeds meer waardevolle materialen zullen worden gerecycled. Met deze technologieën kan materiaal worden gerecycled uit matrassen die vandaag het einde van hun levensduur bereiken, in plaats van verschillende matrassen die zijn ontworpen voor recycling, die dit stadium pas over 10-15 jaar zullen bereiken. Nederland en Frankrijk lopen daarin duidelijk voorop in Europa. Ik ben blij te kunnen stellen dat we in ons land nu oplossingen hebben om op een milieuvriendelijke manier om te gaan met de 100+ Eiffeltorens aan matrassen die elk jaar worden afgedankt ”.

[1] https://www.verenigingafvalbedrijven.nl/nieuws/matrasrecycling-mits-droog-en-schoon