,,Als er in Rwanda goedkope mobiele telefoons beschikbaar waren geweest, had er nooit een genocide plaatsgevonden.”
Dat stelde de Afrika-correspondente van het Franse dagblad Le Monde onlangs tegenover George Molenkamp. Molenkamp is bij accountantskantoor KPMG verantwoordelijk voor duurzaam ondernemen en namens de Nederlandse bisschoppenconferentie aanwezig op het congres in Lissabon: ,,Die stelling laat goed zien dat maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo) en commercie wel degelijk samengaan.”
Het Britse telecomconcern Vodafone is nu, jaren na de massamoord in het Afrikaanse land, succesvol bezig met het opzetten van een gsm-netwerk in Afrika. ,,Het systeem is goedkoop, voor veel mensen bereikbaar en draagt bij aan de welvaart en het welzijn van veel Afrikanen.”
Vodafone is niet de enige onderneming die met eenvoudige producten probeert nieuwe markten aan te boren: Philips doet het met goedkope medische apparatuur. ,,En dat doen die bedrijven niet alleen om er zelf beter van te worden”, zegt Molenkamp. ,,Natuurlijk, ze verdienen eraan, en dat is goed. Maar dergelijke initiatieven zijn ook een signaal: mvo wordt gemeengoed.”
Morele noodzaak
Bedrijven die zich het imago ‘maatschappelijk verantwoord’ aanmeten, krijgen nog wel eens het verwijt dat ze dat vooral voor het publiek doen. De westerse consument vraagt er immers naar.
Toch is er meer aan de hand, stelt Molenkamp. ,,De laatste jaren komt een nieuwe generatie aan het roer die daadwerkelijk overtuigd is van de morele noodzaak van mvo.” Ook de KPMG’er verdient er zijn brood mee. ,,Een bedrijf is niet klaar als het zijn goederen maatschappelijk verantwoord in de markt zet. Bedrijven hebben te maken met toeleveranciers en als je echt duurzaam wilt ondernemen, moet je ervoor zorgen dat ook die bedrijven zich aan de richtlijnen houden.”
Grote concerns werken soms met tientallen toeleveranciers in evenzovele landen. Controleren is dan haast onmogelijk. ,,Je hoeft ook geen controleurs naar al die bedrijven te sturen”, stelt Molenkamp. ,,Je kunt die bedrijven ook eerst doorlichten en verdergaan met leveranciers die verantwoord bezig zijn. Door met minder leveranciers te werken, kun je ook nog efficiënter werken.”
Niet snel
Mvo mag dan een trend zijn, de ontwikkeling gaat Philipe de Woot, emeritus hoogleraar aan de Université Catholique in het Belgische Louvain-la-Neuve, nog niet snel genoeg. Want tegenover het toenemende verantwoordelijkheidsgevoel van bedrijven staat een snel groeiende macht. ,,Grote bedrijven werken internationaal. Landelijk worden ze wel gedwongen om zich aan wet en regels te houden, maar op internationaal niveau bestaat een machtsvacuüm.”
Bedrijven hebben daardoor soms vrij spel. En dat is gevaarlijk in een omgeving waar winst het hoogste doel is. ,,Vroeger was de continuïteit van een bedrijf de drijfveer. Dat is niet meer zo. In de liberale markteconomie draait het om winst, niet om voortbestaan of ethiek. Daardoor wordt mvo voor veel bedrijven al snel een combinatie van dagdromen en liegen. De mooie woorden zijn er wel, maar de daden ontbreken. Want als het erop aankomt, gaat het om de winst.”
Christelijke ondernemers kunnen het verschil maken, meent De Woot. ,,We weten dat de schepping onaf is en dat het niet alleen om geld gaat. Christelijke managers moeten ethische waarden uitdragen. Dat is meer dan je houden aan de wet, maar je houden aan Gods grootste gebod: Heb je naaste lief als jezelf.”