Het gisteren gepubliceerde voorstel van de Europese Commissie voor een EU-Richtlijn voor maatschappelijk verantwoord ondernemen “legt de lat op verschillende punten te laag en dreigt daardoor de plank mis te slaan” volgens MVO Platform. Ernstige misstanden in de wereldwijde productieketens van bedrijven blijven zo staande praktijk, waaronder dwangarbeid, schade aan het milieu en klimaat en onderbetaling van werkenden en boeren. Het MVO Platform wil daarom dat het kabinet zich inzet voor een betere EU-richtlijn en nationale wetgeving voor verantwoord ondernemen invoert, in lijn met het regeerakkoord.
Het is goed nieuws dat de Europese Commissie – een jaar later dan aanvankelijk beloofd – eindelijk een voorstel voor regels voor duurzaam en verantwoord ondernemen in wereldwijde ketens heeft gepubliceerd. Positief is dat het voorstel een plicht tot gepaste zorgvuldigheid voor bedrijven bevat en dat overheden toezicht zullen houden op de naleving van de regels. Het voorstel legt de lat echter op verschillende punten te laag, waardoor positieve impact op mensen en gemeenschappen in de ketens van bedrijven uitblijft.
Alleen voor allergrootste bedrijven
De Europese Commissie wil dat de regels slechts gaan gelden voor een zeer kleine groep bedrijven (met meer dan 500 werknemers én een omzet van minimaal 150 miljoen euro). Ter illustratie: volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) zijn er in Nederland slechts 1.600 bedrijven met meer dan 500 werknemers. Dat is slechts 0,4 procent van de ruim 450.000 bedrijven in Nederland (exclusief eenmansbedrijven). In de Nederlandse kleding- en textielsector zal slechts vijf procent van de bedrijven aan de voorgestelde wetgeving moeten voldoen, blijkt uit eerder onderzoek.
Gisela ten Kate (coördinator MVO Platform): “Het voorstel slaat de plank mis, waardoor misstanden in ketens als kinderarbeid, onderdrukking van vakbonden en milieuvervuiling blijven voortbestaan. Het is maar de vraag of dit voorstel iets gaat betekenen voor werkenden, boeren en gemeenschappen. De Europese Commissie lijkt gehoor te geven aan de sterke tegenlobby van bedrijvenorganisaties. Het is daarom van groot belang dat het kabinet bijstuurt en werk maakt van de invoering van Nederlandse wetgeving, zoals afgesproken in het coalitieakkoord.”
Halfslachtige verplichtingen
De verplichtingen die het voorstel oplegt aan bedrijven zijn problematisch: zo hoeven bedrijven niet hun volledige keten te onderzoeken op misstanden, maar kunnen ze hun verantwoordelijkheid via een contractuele clausule afschuiven op hun leveranciers. Mensenrechtenschendingen en milieuschade doen zich vaak juist dieper in ketens voor.
De Europese Commissie wijkt met deze keuze sterk af van de OESO-richtlijnen voor Multinationale Ondernemingen en de VN-principes voor Mensenrechten en het Bedrijfsleven (UNGP’s), terwijl die al sinds 2011 het internationaal erkende normenkader voor maatschappelijk verantwoord ondernemen vormen. Ook gaat de Commissie hiermee in tegen de wens van het Europees Parlement, dat in maart 2021 met grote meerderheid voor het veel ambitieuzere voorstel voor MVO-wetgeving van Europarlementariër Lara Wolters stemde.
Invoering Europese regels niet eerder dan 2027
De daadwerkelijke inwerkingtreding van het Commissievoorstel duurt nog tot zeker 2027, blijkt uit een analyse van het MVO Platform. Nu het voorstel is gepubliceerd zullen de EU-lidstaten en het Europees Parlement eerst hun reacties op het voorstel voorbereiden. Daarna starten de onderhandelingen tussen de Europese Raad en het Europees Parlement. Als die eenmaal een akkoord hebben bereikt en goedgekeurd, krijgen lidstaten nog twee jaar om de Richtlijn om te zetten in nationale wetgeving.
Belangrijk dat kabinet in actie komt
Het MVO Platform roept minister Schreinemacher (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) daarom op voortvarend aan de slag te gaan met de invoering van een Nederlandse wet voor verantwoord ondernemen, zoals afgesproken in het coalitieakkoord. De basis hiervoor ligt er al met de bouwstenen voor wetgeving die het kabinet in het najaar van 2021 publiceerde. Ook dienden de ChristenUnie, PvdA, GroenLinks en SP in maart 2021 al het wetsvoorstel Verantwoord en Duurzaam Internationaal Ondernemen in.
Wetgeving in Nederland levert een grote bijdrage aan het voorkomen van mensenrechtenschendingen en milieuschade in de ketens van bedrijven. Ook kan een ambitieuze Nederlandse wet als voorbeeld dienen en zorgen voor groter Europees draagvlak voor regels die daadwerkelijk positieve impact hebben op mens en milieu wereldwijd.
Groot draagvlak voor wetgeving in Nederland
Eerder vroeg het Initiatief voor Duurzaam en Verantwoord Ondernemen (IDVO) namens ruim 120 bedrijven, maatschappelijke organisaties, vakbonden en academici het kabinet al om wetgeving voor verantwoord ondernemen in te voeren in Nederland. In november bood IDVO een petitie die meer dan 40.000 keer is ondertekend aan in de Tweede Kamer. Ook bedrijvenorganisatie MVO Nederland, met 2.000 aangesloten bedrijven, pleit voor de invoering van ambitieuze wetgeving voor verantwoord ondernemen in Nederland. Uit een recente opiniepeiling blijkt dat ruim 80 procent van de Nederlandse burgers de invoering van wetgeving voor verantwoord ondernemen steunt.