Tieners steken zich in de schulden door massaal te bellen met hun mobieltjes. Mensen worden te dik van de verkeerde toetjes in de winkel. Maar in hoeverre zijn telefoniebedrijven en toetjesmakers daarvoor ook verantwoordelijk?

Euh, nou nauwelijks, zeggen de bedrijven zelf, aldus ir. Rob van Tilburg. Hij werkt bij DHV, dat onder meer bedrijven adviseert over maatschappelijk verantwoord ondernemen. Van Tilburg ging 17 grote Nederlandse ondernemingen langs met één vraag: wanneer voelen ze zich verantwoordelijk voor de maatschappelijke effecten van hun werk?

Het meest opmerkelijke dat hij aantrof was het verschil tussen ‘oude’ en ‘nieuwe’ maatschappelijke effecten. ,,Bedrijven zijn wel bezig met onderwerpen waar al overeenstemming over bestaat, zoals mensenrechten en milieu. Maar als het gaat om nieuwe maatschappelijke problemen, ligt er nog een heel terrein braak.”

Als voorbeeld noemt hij de steeds dikker wordende bevolking. ,,Daar hoor je de voedingsmiddelenindustrie heel weinig over, de goede niet te na gesproken.”

Dat er ook veel light-produkten op de markt komen en hamburgergiganten salades gaan verkopen, is volgens hem niet meer dan een kleine eerste stap. ,,In reclames propageren dezelfde bedrijven nog steeds een toename van de consumptie.”

Van Tilburg verwijst ook naar mensen met een hypotheek als een molensteen. ,,Sommige banken voelen zich er nauwelijks verantwoordelijk voor. Op al dat soort nieuwe maatschappelijke terreinen zijn bedrijven nogal huiverig.”

Te gemakkelijk wordt de verantwoordelijkheid weggewoven. ,,Internetproviders zeggen bijvoorbeeld over criminaliteit op het web: ‘gebruikers moeten daar zelf op letten’.”

Van Tilburgs conclusie: ,,Op dit soort gebieden gebeurt er nog weinig, bedrijven moeten zich meer met dit soort onderwerpen gaan bezighouden. Ondernemers winnen aan maatschappelijke invloed, maar daar horen ook verantwoordelijkheden bij.”

Het is overigens niet zo dat op de ‘oude’ terreinen alles koek en ei is. Natuurlijk: het milieu moet gespaard en producten mogen niet door kinderhanden in elkaar zijn gezet.

Maar zelden maken bedrijven vooraf duidelijk op basis waarvan ze hun verantwoordelijkheid wel of niet nemen, schrijft Van Tilburg in zijn rapport. Hij ging langs bij bestuurders van ondernemingen, van ABN Amro tot Vendex en van Ballast Nedam tot KLM. ,,Er worden wel afwegingen gemaakt, maar bijna nooit blijvend. Meestal wordt intuïtief en van geval tot geval bepaald wat het bedrijf zal doen.”

Hij benadrukt dat bedrijven liefdadigheid niet moeten verwarren met maatschappelijk verantwoord ondernemen. ,,TPG helpt het Wereld Voedsel Programma met concrete steun in de Derde Wereld. Dat is allemaal leuk en aardig, maar vergelijk het eens met het welzijn van hun eigen medewerkers. De postbodes mogen nog niet in een korte broek lopen als de vogels dood van het dak vallen. Waar ligt dan je verantwoordelijkheid als bedrijf? Ik zou zeggen: dáár waar je echt invloed hebt en verantwoordelijk voor bent.”

Cola en Milka: eet gezond!
Van een onzer verslaggevers

Zo’n 4 miljoen kinderen in de Verenigde Staten krijgen vanaf volgend jaar voorlichting over gezond eten. Voor dit project is 12 miljoen dollar beschikbaar gesteld door…. drankgigant Coca-Cola en voedingsmultinational Kraft Foods.

De bedrijven willen een bijdrage leveren aan een gezonde maatschappij en het overgewicht onder de jeugd terugdringen. Kraft Foods, hier bekend van onder meer Milka, Côte d’Or en Toblerone chocolade, presenteerde kort geleden ook een hele serie ‘gezonde’ produkten.

Chips en kaasjes zijn bijvoorbeeld in speciale 100-calorieën-porties verpakt. Rob van Tilburg ziet het als een goed voorbeeld. ,,Kraft Foods neemt verantwoordelijkheid op een terrein waar het ook verantwoordelijkheid hééft. En wat aardig is: ze presenteren het helemaal niet als maatschappelijk verantwoord ondernemen.”