‘Duurzaamheid staat voortaan voorop bij Rijksinkoop’ stond 28 oktober 2019 in het Financieel Dagblad. En veel mensen reageerden daar positief op. Maar dit is helemaal geen nieuws. Duurzaam inkopen – later omgedoopt tot Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI) en meer recent Circulair Inkopen (CI) – staat al jaren hoog op de beleidsagenda van het verantwoordelijke ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Dat beleid is dan ook grotendeels op orde. Ook steeds meer Rijksinkopers zijn aan de slag met MVI. Zo organiseren Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) en Rijkswaterstaat met enige regelmaat marktdialogen. En aangezien deze uitvoeringsorganisaties grote inkoopvolumes hebben, wordt hier behoorlijk impact mee gerealiseerd. Toch gaat het nog steeds niet goed met de duurzame inkoop. Ik zal uitleggen waarom.
De reden dat duurzaam inkopen nog niet zo goed werkt? Wat mij betreft ligt dat maar voor een deel aan het inkoopbeleid en de inkoper. Een grote, nog weinig benoemde barrière om dit goed voor elkaar te krijgen is de interne opdrachtgever. Vaak een projectmanager of lijnverantwoordelijke, maar in ieder geval altijd de budgethouder. Hij of zij bepaalt veelal de context waarbinnen de inkoper een opdracht in meer of mindere mate duurzaam kan aanbesteden.
De interne opdrachtgever voor inkoop
De interne opdrachtgever heeft vaak hele andere prioriteiten en KPI’s dan de bewuste inkoper: de laagst mogelijke kosten, een snelle productie en vooral zo min mogelijk poespas en – al dan niet gepercipieerde – risico’s. Dit betekent ook dat hij of zij de inkoper hierop meestal aanstuurt. En dat er pas daarna ‘iets met duurzaamheid’ bij komt te staan. Dit leidt per definitie tot niet-optimale oplossingen en frustraties aan zowel inkopers- als aanbiederszijde. Wij zien dit zowel bij milieuaspecten van MVI als bij trajecten waarbij een ‘social return’ wordt gezocht.
Van duurzaam inkopen naar duurzaam opdrachtgeverschap
De crux zit hem dan ook in het omvormen van duurzaam inkopen naar duurzaam opdrachtgeverschap. Kortom: betrek het hele proces om te komen tot een opdracht bij de inkoop. We merken in ons netwerk nog te vaak dat niet de héle organisatie aan boord is voor een duurzaam inkooptraject, waardoor de duurzaamheidseisen in de vraag minder zwaar meetellen dan de prijs. Dit punt vind je ook in de actieagenda Beter Aanbesteden, waarvoor wij vanuit MVO Nederland input hebben geleverd.
De overheid kan een belangrijke aanjaagrol nemen om de transitie naar de nieuwe economie te versnellen. Het is nu zaak dat bestuurders en beleidsmakers ook echt hun verantwoordelijkheid nemen en de – aansturing van de – opdrachtgevers in lijn brengen met de ambities en doelstellingen. Dit betekent onder meer dat duurzaamheid een plek moet krijgen in de KPI’s en beloningsstructuren van opdrachtgevers, projectleiders en budgethouders. Pas dan gaat duurzaam opdrachtgeverschap echt van de grond komen. Wij blijven hier namens het duurzaam bedrijfsleven de komende tijd bij elke gelegenheid aandacht voor vragen.
Michel Schuurman, Directeur Economie en Politiek bij MVO Nederland