De situatie van de kleine Braziliaanse sinaasappelboeren en hun plukkers is slecht. De samenwerking met Max Havelaar brengt hierin verandering. Een goede prijs zorgt o.a. voor hogere lonen en investeringen in een beter milieu. Daarnaast ontvangen de boeren een toeslag, die besteed wordt aan verbeteringen zoals: het opknappen van kindercrèches, plukkerswoningen voorzien van stromend water, lees- en schrijfcursussen voor volwassenen en verbeterde medische zorg. Bij de selectie van de grotere partners wordt sterk gelet op de naleving van internationaal erkende arbeidsrechten (o.a. vrijheid van vakbond, geen kinderarbeid). Hierdoor is bereikt dat voor het eerst een CAO is afgesloten; de plukkers zijn nu bijvoorbeeld verzekerd tegen ziekte en hebben recht op W W. Bij coöperaties van kleine boeren is vooral de democratische en transparante besluitvorming cruciaal. De boeren en plukkers worden serieus genomen en gerespecteerd.
Verreweg het meeste sinaasappelconcentraat (de basis voor alle sap) komt uit Brazilië. In dit land kampen kleine boeren en plukkers met de gevolgen van wat de ‘citruscrisis’ wordt genoemd. Door sterke concentratie van de persindustrie (de opkopers van de sinaasappelen) en veranderde wetgeving is de opbrengst momenteel nihil. In Sao Paolo, de deelstaat waar de meeste sinaasappels vandaan komen, wordt momenteel nog geen 25% betaald van wat twee jaar geleden voor een kist sinaasappels werd neergeteld, als er überhaupt al gekocht wordt. Vooral de kleinere boeren en de plukkers zijn hierdoor in de problemen geraakt. Bergen rottende sinaasappels en het faillissement van duizenden boeren zijn het gevolg. Ook voor de komende jaren zijn de vooruitzichten slecht en zullen meer kleine boeren het onderspit moeten delven. Op de grote plantages zijn vooral de plukkers er slecht aan toe. Zij werken onder zeer slechte omstandigheden: lage lonen, een zwakke rechtspositie en ongezond werk.
Stichting Max Havelaar heeft, aan de komst van het sinaasappelsap met hun keurmerk, nauw samengewerkt met de Novib. De Novib steunt (boeren)organisaties in ontwikkelingslanden, die zich inzetten voor het verbeteren van hun positie. De samenwerking tussen Novib en stichting Max Havelaar lag dan ook voor de hand en één van die boerenorganisaties levert nu sinaasappels, die in het nieuwe sinaasappelsap worden verwerkt.
“Toen ik in Brazilië was”, zegt Novib medewerker Harry de Vries, “sprak ik met plukkers die zich dankzij dit project ‘meer mens’ zijn gaan voelen. Hun leefomstandigheden zijn de laatste tijd zichtbaar verbeterd en hun zelfbewustzijn is enorm gegroeid. Daarnaast zijn boeren, industrie en plukkersvakbonden met elkaar in gesprek geraakt. Ze leren elkaars werelden en elkaars problemen kennen en ze weten dat ze allemaal nodig zijn voor een goed produkt. Bovendien voelen de betrokkenen het als erkenning van hun bestaan dat consumenten in Europa bewust voor hun sap kiezen.”
Jaarlijks drinken Nederlanders meer dan 200 miljoen liter sinaasappelsap. Max Havelaar wil dat het sinaasappelsap met haar keurmerk een belangrijke plaats op deze markt gaat innemen. Het sinaasappelsap met het keurmerk zal in verschillende supermarkten verkrijgbaar zijn. Het sinaasappelsap van de Fair Trade Organisatie en het door Menken geproduceerde Solé mogen als eerste het Max Havelaar keurmerk dragen. Door bewust Max Havelaar sinaasappelsap te kopen dragen Nederlandse consumenten bij aan verbetering van de leef- en werkomstandigheden van zowel de kleine boeren als de plukkers. Eerder introduceerde Max Havelaar haar keurmerk ook al voor koffie, thee, honing, chocoladeproducten en bananen.