“De energie-intensieve industrie in Nederland staat onder druk. In 2023 zag de chemische- en bouwsector de productie met 22% dalen. Bedrijven waarschuwen voor sluitingen door hoge energieprijzen en strikte regelgeving. Ook de voedingsindustrie ondervindt problemen door stikstofregels, netcongestie en waterschaarste. Ondanks deze uitdagingen zet Lamb Weston vol in op verduurzaming, maar loopt daarbij tegen obstakels aan. Mariska van Dalen, Director Sustainability by Design, geeft een inkijkje in de duurzame ambities en de uitdagingen die daarbij komen kijken.
Duurzaamheid als uitgangspunt
De transities botsen: terwijl we onze CO₂-emissies willen verlagen door onze processen te elektrificeren, lopen we aan tegen een tekort aan stroom, waardoor ook onze stikstofreductie vertraagt, aangezien we nog steeds gas moeten verbranden in onze boilers voor de productie van stoom. Dat tekort zorgt er ook nog eens voor dat Lamb Westons plannen om water her te gebruiken op korte termijn niet uitgevoerd kunnen worden, legt Van Dalen uit.
“We hebben onze nieuwe fabriek in Kruiningen zo ontworpen dat hij veel meer bijdraagt aan onze wereldwijde duurzaamheidsdoelen, zoals 50% reductie in waterverbruik ten opzichte van onze zes andere Europese productielocaties. Ook zijn we bezig met projecten om de restwarmte uit het proces optimaal te benutten, om gasverbruik en CO₂-uitstoot te reduceren.”
“Terwijl we ook nog rekening houden met toekomstige alternatieve energiebronnen, zoals waterstof. Onze boiler in de nieuwe fabriek is daar al geschikt voor, mocht dat betaalbaar worden en de waterstofinfrastructuur in Nederland van de grond komen.”
Van Dalen schaakt op meerdere borden tegelijk, maar wordt geconfronteerd met obstakels, zoals de vertraging in de aanleg van de waterstofinfrastructuur. “Oorspronkelijk zou deze in 2027 operationeel zijn, maar dat wordt nu 2030. Hierdoor moeten wij afwachten, terwijl we juist willen investeren om toekomstbestendig te blijven. Elektrificatie is nu niet mogelijk door stroomtekort. Bovendien rijst de vraag wat dit alles gaat kosten, aangezien de kosten voor netverzwaring onze concurrentiepositie kunnen verslechteren.” Terwijl de wil er zeker is bij Lamb Weston – de nieuwe fabriek onderstreept de duidelijke keuze voor duurzaamheid.
Een onvoorspelbaar vestigingsklimaat
Toch merkt Van Dalen dat het Nederlandse vestigingsklimaat minder aantrekkelijk is geworden. “Zoals veel andere bedrijven ervaren wij hoge energieprijzen in relatie tot onze fabrieken in andere landen. Maar ook stikstof, wachttijd voor een elektraverzwaring en de Kaderrichtlijn Water spelen een rol. Alles bij elkaar opgeteld is het lastig uit te leggen. Ik kan het wel, maar je krijgt vaak vragende blikken. Zeker als ik dit ventileer aan onze andere internationale regio’s – zij zijn niet bekend met deze vraagstukken.”
Daarbij helpt het wispelturige overheidsbeleid evenmin. “Het lastigste is dat je niet weet of de investeringen die je nu doet, over een paar jaar nog wel mogen. Dat maakt bedrijven huiverig. Eén uitspraak van de Raad van State kan alles weer veranderen. Door stikstofuitstoot op de vierkante millimeter te voorkomen word je belemmerd om juist grote stikstofreducties te realiseren door verduurzaming. Dat belemmert onze doelstellingen.”
Circulair ondernemen? Eerst de regels aanpassen
Dan is er circulariteit: een van de andere duurzame borden waarop Lamb Weston wil schaken. In de fabriek in Bergen op Zoom komt grijs zetmeel vrij – een waardevol restproduct dat gebruikt kan worden als voeding voor larven bij Protix, een naburige producent van duurzame eiwitten. “Protix’ soldaatvliegen renderen heel goed op grijs zetmeel, terwijl dat voor ons een reststroom is. Momenteel mogen we dat niet rechtstreeks aan hen leveren vanwege regelgeving. Daardoor wordt er nu grijs zetmeel vanuit België aangevoerd, terwijl wij op één kilometer afstand zitten. Per saldo rijden hierdoor dagelijks drie vrachtwagens onnodig op en neer.” Terwijl Van Dalen een oplossing in petto heeft, waarbij ze de opvang het grijze zetmeel aanpassen.
Samenwerken aan energiebesparing
Het zorgt voor veel uitdagingen, maar Van Dalen is druk bezig om te kijken wat er al wél kan. “We zijn samen met een aantal andere bedrijven op het bedrijventerrein TNP (Theodorushaven/Noordland/De Poort) gestart met een verkenning voor een Energy Hub. We zien mooie kansen, alleen is de huidige situatie zo dat bedrijven die momenteel transportvermogen over hebben individueel moeten inleveren ten gunste van de hele groep. Dat is lastig want bedrijven die ‘geven’, moeten ook ruimte houden voor hun toekomstplannen. We breiden het aantal bedrijven nu uit, hopend dat we tot een goede groepsoptimalisatie komen.”
Van Dalen voegt toe dat een duidelijke overheid helpt om bedrijven strategische keuzes te maken. “Er is behoefte aan een langetermijnvisie die duidelijkheid biedt over de beschikbaarheid van voldoende groene energie om onze CO₂-voetafdruk te verlagen.” Daarbij vraagt de directeur om 1 ding. Van Dalen pleit dan ook voor visie op lange termijn en pragmatische oplossingen. “Als we écht willen verduurzamen, moeten we verder kijken dan alleen regels en kaders. Bedrijven willen hun verantwoordelijkheid nemen, maar dan moet het systeem dat wel mogelijk maken. Het liefst samen met lokale partijen en overheden.”
“Wij zijn positief over duurzaamheid en willen vooruit. Maar we hebben zekerheid nodig dat we onze producten kunnen blijven produceren, zodat we solide investeringen kunnen doen. Nu voelt het alsof we continu bezig zijn met het vertalen van rechterlijke uitspraken en beoordelen welke extra investeringen nodig zijn omdat het speelveld is veranderd. Dat helpt niet bij langetermijnbeslissingen.”
Van Dalen voegt toe dat een duidelijke overheid helpt om bedrijven strategische keuzes te maken. “Er is behoefte aan een langetermijnvisie die duidelijkheid biedt over de beschikbaarheid van voldoende groene energie om onze CO₂-voetafdruk te verlagen.” Daarbij vraagt de directeur om 1 ding. Van Dalen pleit dan ook voor visie op lange termijn en pragmatische oplossingen. “Als we écht willen verduurzamen, moeten we verder kijken dan alleen regels en kaders. Bedrijven willen hun verantwoordelijkheid nemen, maar dan moet het systeem dat wel mogelijk maken. Het liefst samen met lokale partijen en overheden.”
Dit interview is eerder gepubliceerd op de website van VNO-NCW Brabant/Zeeland