“Niemand kan voorspellen hoe de wereld eruitziet als de kinderen van nu zelf kinderen hebben. Maar het zal anders zijn, want onze huidige manier van leven stuit op economische, sociale en ecologische grenzen. Dat vergt een andere economie en arbeidsmarkt.”

Vanuit de studio van BNR volg ik de Troonrede op Prinsjesdag. Nadat de koning bovenstaande zin uitspreekt ben ik hoopvol. Gaan we dan écht iets revolutionairs horen? Gaat de regering grote maatregelen aankondigen die de economie anders inrichten? De minuten erna vergaat de hoop me langzaam. Het is toch weer pleisters plakken in een systeem dat piept en kraakt. Een systeem waarvan allang duidelijk is dat pleisters plakken niet de oplossing is.

Het systeem gaat zo niet om

Vooropgesteld: het is heel wat dat onze koning woorden als ‘ecologische grenzen’ en ‘andere economie’ in de mond neemt en die uitspreekt voor het hele land. Het geeft aan dat de bewustheid stijgt over dat het duurzamer moet. Dat de woorden steeds beter gekozen worden. Maar ik had zo gehoopt dat in de Rijksbegroting duurzaamheid integraal was meegenomen. Want dat is wat een andere economie nodig heeft. Dat is een systeem omgooien in het belang van onze planeet en maatschappij.

Helaas ziet het kabinet biodiversiteit los van de klimaatdoelen. Helaas is de circulaire transitie weer een apart hoofdstuk en dus geen motor van een duurzame samenleving. Helaas is elk ministerie vooral bezig met de eigen koker terwijl alles met elkaar samenhangt. Want waarom komen de woorden duurzaamheid en circulariteit bijvoorbeeld niet voor in de zorgbegroting terwijl die sector de op een na grootste vervuiler is? Waarom staat biodiversiteit wel op de stikstofkaart maar erkennen we niet hoe onze activiteiten de biodiversiteit in het buitenland schade toebrengt?

Nog een voorbeeld: de circulaire economie staat in klimaat-, bouw- en landbouwambities. Maar er is onvoldoende budget om de omslag ook echt te realiseren. De investeringen vallen in het niet bij de enorme bedragen die het kabinet uittrekt voor de energietransitie, terwijl de transities onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Het is zoals onze analyse van de Rijksbegroting laat zien: het kabinet is bij duurzaamheid vooral bezig met klimaat en CO2-uitstoot, maar een integrale blik op een duurzame economie ontbreekt.

Belastingstelsel

Een van de belangrijkste katalysatoren voor die economie is wat mij betreft nog steeds het belastingstelsel. Verschuif de last van arbeid naar vervuiling en grondstoffengebruik. Dat versterkt die circulaire en duurzame transitie vanuit het belastingsysteem, waar alle sectoren tenslotte mee te maken hebben. En echt hoor: de CO2-prijs voor de industrie laat zien dat het kan. We zetten er bovendien ook een stap mee richting het rekenen met echte prijzen. Kijk wat dat betreft ook de inspirerende presentatie terug die Femke Groothuis (Ex’tax) vorige week gaf op het forum Springtij. Zij laat zien dat de oplossingen voor het grote plan al bedacht zijn:

Het beleid bestaat kortom nog te veel uit losse snippers, terwijl het gaat om het papieren vel dat die snippers samen vormen. Zet een bril op van de zeven thema’s van die nieuwe economie. Het zijn dezelfde zeven thema’s die we jaarlijks gebruiken in de Nieuwe Economie Index (NEx) om de voortgang naar die volgens Willem-Alexander ‘andere’ economie te meten. Neem die nu eens als uitgangspunt voor de integrale versnelling. Het kabinet is aan zet.

De woorden zijn er, nu de daden nog

De woorden voor de nieuwe economie zijn inmiddels geland in de Troonrede, nu de acties nog. Dus daarom onze oproep: stop met het continu dichtnaaien van de gaten in je winterjas Mark, maar koop gewoon een nieuwe. Liefst eentje die nog jaren meekan. Soms is er écht geen andere oplossing.

Maria van der Heijden, directeur/bestuurder MVO Nederland