De formatie van een nieuw kabinet is in volle gang. Herman Tjeenk Willink zet in op een akkoord op hoofdlijnen. Én de bestuurscultuur moet op de schop. Wat dat betreft is er aan grote woorden – ook bij de verschillende lijsttrekkers – geen gebrek. Maar uiteindelijk gaat het in de transitie naar de nieuwe economie natuurlijk niet om woorden. Het gaat om daden, om lef tonen. Durf je straks echt die grote veranderingen door te voeren die nodig zijn? Durf je los van de verwachtingen binnen je partij of bedrijf te staan voor je idealen en het roer radicaal om te gooien? De laatste tijd twijfel ik daar bij sommige leiders sterk aan, zelfs al hebben ze de mond vol van groen en duurzaam.
De afgelopen week stuurde ik als directeur-bestuurder van MVO Nederland met andere bestuurders en commissarissen een brief naar de formateur met een oproep om mvo te verankeren in de wet. Er was redelijk snel een groep verzameld die zich wilde scharen achter deze oproep. Wat me echter enorm verbaasde was dat veel mensen als persoon het helemaal eens zijn, maar vanuit hun rol in het bedrijf toch niet wilden tekenen. En natuurlijk, je bent als persoon meer dan je functie of rol. Maar van leiders verwacht ik vooral dat ze hun positie benutten om die persoonlijke visie en ambitie te realiseren. En om hun invloed daarvoor te gebruiken. Nog een voorbeeld: in 2019 verzamelden we partners in een campagne voor een co2-prijs in het klimaatakkoord. Veel bedrijven deden uiteraard mee, maar ook heel veel uiteindelijk niet. Om redenen die mij totaal onduidelijk zijn, want als duurzame ondernemer zou je daar toch geen moeite mee moeten hebben? Laatste voorbeeld: bij het werven van ondertekenaars voor de oproep voor een slim belastingstelsel die we met Natuur & Milieu en Ex’tax aanboden aan Hans Vijlbrief en Ed Nijpels bleken veel leiders dit ook niet te mogen of durven. Ook al kan ik me niet voorstellen dat je het er als CEO mee oneens bent dat we de belasting op arbeid zo gaan verlagen dat we zorgmedewerkers meer loon kunnen betalen.
WAAR IS DE MOED?
Nu zijn dit zo maar drie voorbeelden uit mijn eigen ervaring, maar ook in het nieuws duiken steeds dit soort voorbeelden van grijs leiderschap op. Want dat is wel hoe ik zou willen noemen. Iets roepen kunnen we namelijk allemaal, maar als aandeelhouders, de raad van commissarissen en collega’s in je nek hijgen komt het puntje vaak toch via financiële belangen bij het paaltje. Recent werd Emmanuel Faber van Danone uit zijn directeursfunctie gezet door twee aandeelhouders die vonden dat de financiële resultaten achterbleven. En dat ondanks het feit dat de zuivelgigant de eerste Franse onderneming met een maatschappelijk doel is. Ik concludeer daar vooral uit dat iemand die wél moed en lef toont uiteindelijk het onderspit delft door tegenkrachten. Wat betekent dit voor het leiderschap van de nieuwe economie?
De tegenkrachten van de oude economie zijn enorm. Er is een redelijk kleine – maar invloedrijke – groep die garen spint bij de huidige ongelijkheid. Omdat zij degene zijn die geld verdienen. Ten koste van andere mensen. En ten koste van de planeet. Echt leiderschap gaat volgens mij verder dan roepen dat duurzaamheid belangrijk is. Het gaat erom dat je je ambitie omzet in daden en dat je je nek uitsteekt in de transitie naar de nieuwe economie. Dat je weet dat een klimaatneutrale, circulaire en inclusieve economie vraagt om andere keuzes maken en daarnaar te handelen.
MENSELIJKE BELANGEN VOOR FINANCIËLE
En toch: ik weet zeker dat CEO’s als Paul Polman en Emmanuel Faber écht vinden wat ze zeggen. Mijn oproep aan de leiders op invloedrijke posities: stop met je grijze leiderschap en laat zien dat je je positie benut om het verschil te maken. Beken kleur, toon moed en lef om keuzes te maken die nodig zijn voor de transitie naar de nieuwe economie. Denk aan het invoeren van echte prijzen – met een prijs voor CO2–uitstoot. Denk aan het verlagen van belasting op arbeid of aan het herstel van de biodiversiteit.
Aan MVO Nederland zal het niet liggen. Wij willen niets liever dan zo snel mogelijk naar die nieuwe economie. Samen met de partners die lef tonen in woord en daad. Niet alleen omdat we bij het bereiken van die economie onszelf dan kunnen opheffen, maar omdat het moet. Voor de generaties na ons, die baat hebben bij kleurrijke leiders.
Maria van der Heijden, directeur-bestuurder MVO Nederland