Koolstofvastlegging in minerale landbouwbodems om een bijdrage te leveren aan het klimaatprobleem én daarbij de landbouwbodems duurzaam beheren, is dat mogelijk? Na vijf jaar onderzoek in het onderzoeksprogramma Slim Landgebruik is de balans opgemaakt. Conclusie: het klimaatdoel van 0,5 Megatonton extra CO2 vastlegging in minerale landbouwbodems is in theorie haalbaar. Voorwaarde is dat maatregelen die hieraan bijdragen voldoende en kundig worden toegepast door agrarische ondernemers.

Door meer organisch materiaal, zoals plantenresten, mest en compost, aan de bodem toe te voegen, is het mogelijk om koolstof vast te leggen in de bodem. Dit helpt het klimaatprobleem aan te pakken door CO2 uit de lucht te halen. Bovendien maakt het de bodem vaak gezonder.

Voor diverse maatregelen is in het programma Slim Landgebruik onderzocht welk effect deze hebben op koolstofvastlegging. Ook is gekeken naar het effect van deze maatregelen op lachgasemissie en de bodemfuncties zoals bodemvruchtbaarheid, biodiversiteit, klimaatadaptatie en waterkwaliteit. Een voorbeeld van zo’n maatregel is het achterlaten van gewasresten van graangewassen (stro) op het land na de oogst.

Er is gekeken naar maatregelen op bouwland en op grasland, waarbij onderscheid is gemaakt tussen effecten op zand- en kleibodems. Uit het onderzoek blijkt dat het in theorie mogelijk is het klimaatdoel voor minerale landbouwbodems te halen. Naar verwachting zal een mogelijke toename van de lachgasemissie op korte termijn niet het positieve effect van koolstofvastlegging teniet doen. Overige bodemfuncties zullen gelijk blijven of licht positief veranderen.

Implementatie is essentieel

Het is belangrijk dat genoeg boeren deze maatregelen gaan nemen. Hiervoor is het nodig dat relevante kennis bij de boer komt en dat er een goed verdienmodel is. Uit het onderzoek blijkt dat veel maatregelen op korte termijn (beperkt) kosten met zich mee brengen. Vanuit Slim Landgebruik zijn methodes opgesteld voor de Stichting Nationale Koolstofmarkt, die kunnen worden gebruikt voor verkoop van zogenaamde koolstofcertificaten. Dit is een mogelijke oplossing voor boeren om extra inkomsten te genereren door koolstofvastlegging op hun bedrijf toe te passen.

Integratie van de kennis

Alle kennis die in de afgelopen vijf jaar is opgehaald binnen Slim Landgebruik is gebundeld in een samenvattend rapport. Om de klimaatdoelen te realiseren is het belangrijk om naar alle aspecten rondom koolstofvastlegging en implementatie te kijken. Thalisa Slier, onderzoeker Bodem en Klimaat bij Wageningen University & Research: “In dit slotrapport staat alle kennis uit het programma bij elkaar. We hebben niet alleen gemeten aan maatregelen, maar ook boeren gevolgd die met de maatregelen aan de slag zijn gegaan. Hier kunnen we waardevolle lessen uit leren. Uiteraard is koolstofvastlegging niet de enige weg om het klimaatprobleem het hoofd te bieden, maar op dit moment helpen alle beetjes. Bovendien heeft ons onderzoek aangetoond dat de onderzochte maatregelen ook bijdragen aan
gezondere bodems.”

Slim landgebruik

In het onderzoeksprogramma Slim Landgebruik wordt kennis aangeleverd voor het klimaatdoel voor extra vastlegging van 0,5 Megaton CO2-equivalenten in minerale landbouwbodems. Tevens wordt onderzocht welk effect koolstofvastlegging in landbouwbodems heeft op het behalen van het doel om alle landbouwbodems in 2030 duurzaam te beheren. Dit programma is gestart in 2018 en wordt gefinancierd vanuit de klimaatgelden van het ministerie van LNV. In dit programma werkt WUR samen met diverse partners, onder andere Louis Bolk Instituut en CLM.