Zara heeft haar productieketen nog steeds niet onder controle. Dat blijkt uit nieuwe bevindingen van de arbeidsinspectie die onderzoeksorganisatie Repórter Brasil vandaag naar buiten brengt. De afgelopen maanden bezocht de Braziliaanse arbeidsinspectie tientallen toeleveranciers van Zara en trof talloze arbeidsrechtenschendingen aan. Een nieuw onderzoeksrapport van SOMO en Repórter Brasil komt tot dezelfde conclusie. Na een schandaal in 2011 waar Braziliaanse inspecteurs moderne slavernij in de productieketen aantroffen, beloofde het bedrijf beterschap. De nieuwe inspectiegegevens en het onderzoeksrapport tonen aan dat Zara zich niet aan de toen gemaakte afspraken houdt. Het rapport wijst bovendien op de onverantwoordelijke juridische strategie die Zara in Brazilië voert om zich te verweren tegen haar aansprakelijkheid.
Zara is één van de merken van modegigant Inditex, het kledingbedrijf dat wereldwijd het meeste aantal winkels telt. Het bedrijf dankt zijn populariteit aan het feit dat het als geen ander in staat is om tegen een betaalbare prijs de laatste trends binnen no-time in de winkelschappen te hebben. Om dat voor elkaar te krijgen werkt het bedrijf, behalve met een aantal eigen fabrieken, met een grote groep toeleveranciers in verschillende landen die snel en flexibel moeten kunnen leveren. Om orders op tijd bij hun klanten te krijgen, schakelen deze toeleveranciers met regelmaat onderaannemers in. Zo ontstaat een ondoorzichtige keten en kwamen er in Brazilië orders van Zara terecht bij illegale naaiateliers waar ongedocumenteerde Boliviaanse en Peruaanse migranten onder mensonwaardige omstandigheden werkten en woonden. Een situatie die aan het licht kwam na controles van een arbeidsinspectieteam in 2011.
Afspraken worden niet nageleefd
Deze inspecties zijn onderdeel van een pakket aan maatregelen van de Braziliaanse overheid om moderne slavernij op te sporen en aan te pakken. Na de inspecties sloten de Braziliaanse autoriteiten een overeenkomst met Zara waarin het bedrijf beloofde beter en vaker te controleren bij toeleveranciers om misstanden tegen te gaan. Het rapport van SOMO en Repórter Brasil laat zien dat Zara haar productieketen nog steeds onvoldoende controleert en dat het bedrijf zich bovendien niet houdt aan de rapportageverplichtingen uit de overeenkomst. Dat blijkt ook uit de onderzoeksgegevens van de Braziliaanse arbeidsinspectie waar Repórter Brasil inzage in had. Volgens deze gegevens controleerde de arbeidsinspectie 67 toeleveranciers van Zara en ontdekte talloze arbeidsrechtenschendingen, waaronder excessief overwerk en onveilige en ongezonde werkomstandigheden.
Een onverantwoordelijke juridische strategie
Daarnaast voert Zara in Brazilië volgens SOMO en Repórter Brasil een onverantwoordelijke en potentieel zeer schadelijke juridische strategie. Naar aanleiding van de inspecties in 2011 zou Zara’s naam toegevoegd worden aan de openbare ‘zwarte lijst’ van het Braziliaanse Ministerie van Arbeid en Werkgelegenheid, waar bedrijven die zijn betrapt op slavernijpraktijken worden genoteerd. Om dit te voorkomen spande Zara een rechtszaak aan met als verweer dat de lijst ongrondwettelijk zou zijn. Met deze strategie ondermijnt het bedrijf een effectief instrument in de strijd tegen moderne slavernij. De Braziliaanse overheid heeft met haar unieke aanpak, een combinatie van inspecties, vervolgingen en het bekend maken van de daders, in de afgelopen jaren al meer dan 45.000 mensen bevrijd uit situaties die als moderne slavernij getypeerd kunnen worden.
Volgens SOMO en Repórter Brasil is deze juridische strategie inconsistent met Zara’s maatschappelijke verantwoord ondernemen (MVO) beleid. Waar Zara haar klanten in het publieke domein verzekert dat haar producten onder goede omstandigheden tot stand komen, bepleit het bedrijf in de rechtszaal niets te kunnen garanderen.
Het rapport laat zien dat het met de huidige ketenordening inderdaad bijna onmogelijk is garanties af te geven over het ontbreken van moderne slavernijpraktijken of ernstige arbeidsrechtenschendingen. Maar bedrijven zoals Inditex, die baat hebben bij deze ketenordening, zouden hun verantwoordelijkheid daarmee niet moeten kunnen ontlopen. SOMO en Repórter Brasil stellen dat bedrijven door middel van enorme inkoopmacht mensenrechtenschendingen in de hand werken. Dit doen ze door druk op lage prijzen en het vereisen van snelle leveringen. Juist daarom moeten ze juridisch aansprakelijk worden gehouden voor misstanden in hun ketens. Ook roepen de organisaties de Braziliaanse overheid op om de ‘zwarte lijst’ wettelijk te verankeren, zodat deze lijst bestand is tegen aanvallen van bedrijven zoals Zara.