Max Havelaar, de keurmerkorganisatie die staat voor betere werk- en leefomstandigheden van onder meer bananen-, cacao- en koffietelers, gaat vanaf 1 januari a.s. verder onder de naam Fairtrade Nederland. Die stap geeft uiting aan het succes van een Fairtrade beweging, die in Nederland is begonnen maar nu tot in alle uithoeken van de wereld een structurele positie heeft verworven. 

Met die naamswijziging zet Max Havelaar een nieuwe stap in haar activiteiten, in gang gezet door de ontwikkelingsorganisatie Solidaridad en de Mexicaanse koffiecoöperatie UCIRI. Het initiatief werd aanvankelijk bij de start in november 1988 ietwat smalend ontvangen. Want welke consument gaat er nu meer betalen voor een pak koffie als er in de winkel vele, goedkopere pakken naast liggen, zo was de algemene opvatting. Het bleek een misvatting, want producten met het Max Havelaar keurmerk hebben intussen een grote vlucht genomen. Aan koffie wordt in Nederland zo’n 6 miljoen kilo per jaar verkocht, een op de vijf bananen gaat tegenwoordig met Fairtrade keurmerk de winkel uit en bijna 90% van de Nederlandse huishoudens haalt  Fairtrade producten in huis.

Het initiatief werd bovendien enthousiast onthaald  over de grens. Het keurmerk is tegenwoordig te vinden in 145 landen, van de VS en Canada in het westen tot Japan en Australië/Nieuw-Zeeland in het verre oosten en daartussen vele Europese landen. Het label staat op een scala van productgroepen, van koffie, cacao, fruit, thee, kruiden en rijst tot bloemen en katoen. Meer dan 70 landen in Latijns-Amerika, Afrika en Azië leveren de landbouwproducten, 1,7 miljoen boeren en arbeiders in zo’n 1800 organisaties zijn erbij betrokken en profiteren van de hogere prijzen en premie die moeten bijdragen aan de vermindering van hun armoede.

Vele zusterorganisaties in het buitenland, die het Nederlandse initiatief volgden, kozen eveneens voor de naam Max Havelaar en werkten nauw met de Nederlandse organisatie samen. In 1997 leidde dat tot de oprichting van Fairtrade International, een federatie van alle landelijke keurmerkorganisaties waarvan ook de boeren en arbeiders voor de helft eigenaar zijn. De term Fairtrade raakte steeds verder ingeburgerd en buitenlandse organisaties zeiden de Nederlandse naam in latere jaren steeds vaker vaarwel. Eind november gaf de Raad van Toezicht van Stichting Max Havelaar groen licht om onder de internationale naam verder te gaan. Vanaf 1 januari gaat de organisatie Fairtrade Nederland heten. Alleen Zwitserland en Frankrijk opereren dan nog onder de oude naam.

Met dit besluit neemt de stichting precies 200 jaar na de geboorte van Multatuli afscheid van de directe relatie met een van de bekendste boeken in de Nederlandse literaire geschiedenis. In 1988 zocht de startende stichting naar een aansprekende naam. Die werd gevonden in het boek van Multatuli, geschreven in 1860, waarin hij scherp ageerde tegen de wantoestanden in het voormalige Indonesië. De naam Max Havelaar werd gekozen, aldus de eerste uitleg in 1988, ‘omdat de situatie van koffieboeren sindsdien helaas weinig is verbeterd en zijn protest nog steeds actueel is’. Als logo gold toen een afbeelding van een Mexicaanse koffieboer van de coöperatie UCIRI, die de eerste koffie ging leveren. Het loslaten van de naam Max Havelaar betekent dan ook niet dat de activiteiten van de organisatie, met 18 werknemers gevestigd in Utrecht, sterk zullen veranderen. “Integendeel”, aldus de huidige CEO Peter d’Angremond, “pas de laatste jaren neemt de aandacht voor duurzaamheid en de herkomst van producten sterk toe. COVID-19 heeft de ongelijkheid in de wereld alleen maar zichtbaarder gemaakt. Dus eigenlijk staan we nog maar aan het begin van noodzakelijke veranderingen. Fairtrade is daarom belangijker dan ooit.”