Veertien pioniers in de baggersector zetten tijdens de BlueCity Bagger hackathon een belangrijke stap richting de grootschalige circulaire inzet van bagger. Jaarlijks wordt in Nederland circa 40 miljoen kuub bagger verplaatst. Een groot deel daarvan belandt in stortplaatsen of depots en wordt dus niet gebruikt, terwijl het waardevolle grondstoffen bevat. Op dinsdag 16 juli presenteerden de deelnemers, waaronder Rijkswaterstaat, Gemeente Amsterdam, Grondbank GMG / K3Delta en het Circulair Bagger Consortium, in BlueCity circulaire oplossingen aan meer dan 40 stakeholders. Het doel: zorgen dat bagger een waardevolle toepassing krijgt in de Nederlandse economie. 

In Nederland hebben we jaarlijks een aanbod van meer dan 40 miljoen kuub bagger, waarvan een groot deel vanwege milieuhygiënische en logistieke redenen wordt afgevoerd naar depots. Maar is weggooien van al deze bagger wel duurzaam of kan de bagger misschien beter worden benut? Het is belangrijk hierover na te denken. Omdat de stortplaatsen voor bagger langzaam vol raken, maar ook omdat sediment in Nederland eigenlijk steeds schaarser wordt. De bodem daalt en de zeespiegel stijgt.

Om te verduurzamen wil Nederland in 2030 halverwege zijn met de implementatie van de circulaire economie, een economie waarin zorgvuldig (duurzaam) wordt omgegaan met schaarse grondstoffen. Door deze hoogwaardig te gebruiken, dat wil zeggen met behoud van de waarde, die (uiteraard) afhankelijk is van de eigenschappen. Dit doel past ook bij het omgaan met bagger. Bagger is circulair in te zetten. Denk aan landophoging en bodemverbeteraars maar ook straatstenen of wegdek. Het bevat waardevolle grondstoffen die nu nog grotendeels onbenut blijven. Waarom hergebruiken we onze bagger dan zo weinig? We zien nota bene tekorten aan bepaalde grondstoffen, zoals bouwzand en klei, twee materialen die ook in bagger aanwezig zijn.

Diverse oorzaken spelen een rol, zoals beperkende milieuwetgeving, een sterke (eenzijdige) focus op milieuhygiënische kwaliteit, gebrek aan tijd en geld maar ook gebrek aan kennis over mogelijke circulaire toepassingen van bagger. Dit bemoeilijkt het leggen van een goede koppeling tussen vraag en aanbod. Een echt systeemvraagstuk dus. Diverse pioniers werken aan circulaire oplossingen, maar de praktijk laat zien dat schaling van circulaire oplossingen voor baggerspecie onvoldoende van de grond komt. BlueCity lanceerde daarom in het voorjaar van 2024 de Bagger Hackathon om een systeemdoorbraak te realiseren. Tijdens een slotbijeenkomst op 16 juli in BlueCity presenteerden de 14 deelnemers hun bevindingen.

Het huidige beslisproces is een doolhof met hoge muren

Met behulp van casussen werden de meer dan 40 aanwezigen allereerst meegenomen door het doolhof aan belemmeringen binnen het huidige systeem. Regelgeving, ruimte, tijd, logistiek en geld zijn de hoogste muren die de circulaire inzet van bagger in de weg staan en waardoor deze in depots belandt. Opvallend was dat mensen het niet altijd met elkaar eens waren en andere routes kozen, ondanks bestaande kennis over wet- en regelgeving. Het toonde optimisme, maar ook het gebrek aan uniformiteit in de manier waarop we in het bestaande systeem navigeren. Maken we het onszelf te moeilijk? Door al die “muren” wordt nu in elk geval vooral gedacht aan wat er niét kan. En dat staat een doorbraak in de weg, stelden de deelnemers. In de hackathon draaiden zij het daarom om: welke bagger hebben we in Nederland en wat kan je ermee zodat we er waarde aan toevoegen? Kunnen we de muren veranderen in geleiderails?

Een Circulaire Bagger Tool dat redeneert vanuit waarden, niet kosten

Nederland kent verschillende soorten bagger vanwege diverse grondtypen. Denk aan zandgrond in het noorden, klei en veen in het midden en westen. Bagger heeft daarom geen uniforme eigenschappen. Dus, wat kan er met welke bagger? De Circulaire Bagger Tool moet hier inzicht in bieden, stellen de deelnemers. Een beoordelingskader dat voor iedere eigenschap van bagger de koppeling legt tussen parameters en grenswaarden en de mogelijkheden voor gebruiken tijdig zichtbaar maakt. Het moet het beslisproces begrijpelijk maken en uniformiteit creëren. En dat biedt kansen voor de hele sector. Een betere matching van vraag en aanbod, zodat bagger niet alleen markt- en vraaggedreven kan worden ingezet, maar ook benut kan worden voor gebiedsontwikkeling. 

Het vervolg

Vanuit het publiek kregen de deelnemers naast verdiepende vragen en feedback ook enthousiaste input om de plannen verder te brengen. De geschetste oplossingsrichtingen werden omarmd. Aanwezige vertegenwoordigers van de gemeente Amsterdam, gemeente Leiden, NEN, Tijhuis Ingenieurs en Geowall spraken zelfs direct commitment uit voor betrokkenheid bij het vervolg. ‘De analyse kan een denkverandering teweegbrengen, van wat niet kan naar wat wél kan’, reageerde Rinse Boersma, regievoerder Water, Verkeer & Openbare Ruimte bij Gemeente Amsterdam enthousiast. De Hackathon deelnemers roepen ook andere stakeholders op om aan te haken. Van aannemers, baggeraars en grondbanken tot brancheverenigingen en overheden. Eind september vindt een vervolgbijeenkomst plaats, waarin ruimte is voor feedback en gestart wordt met het verder uitwerken van de tool en het afbreken van muren die het gebruiken van bagger onnodig in de weg staan.

foto: Jacqueline Fuijkschot