Environmental, Social & Governance, oftewel ESG, domineert de discussies in de bestuurskamer. De reden voor het toenemende belang van ESG is dat het grote invloed zal gaan hebben op het klimaat waarbinnen bedrijven en besturen opereren. Een toepasselijk voorbeeld is de EU-richtlijn CSRD (EU Corporate Sustainability Reporting Directive), waarin vastgelegd is dat bedrijven met meer dan 250 werknemers, meer dan €40 miljoen omzet en/of meer dan 20 miljoen activa, vanaf 2024 de risico’s en kansen met betrekking tot het bedrijfsmodel en de waardeketen op het gebied van E, S en G openbaar moeten maken. Naar schatting zal dat dit binnen de EU gevolgen hebben voor 49.000 bedrijven (KPMG, 2022). Een proactief en toekomstgericht beleid gericht op dit opkomend en nieuwe terrein biedt belangrijke voordelen (Veldman, 2023f). Vijf zaken staan hierin centraal.

1. ESG staat centraal in de ontwikkeling van een marktgestuurd antwoord op systeemrisico’s.

Kernactoren op het gebied van corporate governance (CG), zoals investeerders, overheden, standaardzetters en centrale banken, maken zich steeds meer zorgen over systeemrisico’s op de lange termijn voor ‘business as usual’. De Europese Unie schat dat een ‘business as usual’-benadering zal leiden tot een stijging van 3-4 graden van de gemiddelde temperatuur wereldwijd, wat enorme risico’s met zich meebrengt voor markten, marktinstellingen en de particuliere sector (ECB, 2022). Deze macro-economische dreiging heeft de Europese Unie ertoe aangezet om de Green Deal aan te nemen, met als doel vóór 2030 deze risico’s meetbaar, rapporteerbaar en vergelijkbaar te maken en daarmee aanzienlijke investeringen te verschuiven naar duurzamere bedrijfsmodellen (Veldman en Jansson, 2019). De wens om een marktgestuurd antwoord op systeemrisico’s mogelijk te maken is dan ook de reden voor het ontwikkelen en aannemen van een nieuw institutioneel kader voor financiën, vennootschapsrecht en accountancy.

2. ESG wordt ontwikkeld en gepusht door kernactoren in corporate governance.

ESG werd in 2004 als concept bedacht door grote investeerders, (centrale) banken en standaardzetters om alle risico’s met betrekking tot bedrijfsmodellen te kunnen beslaan over een tijdsspanne van meer dan 10 jaar (Pollman 2022). De ontwikkeling van standaarden die ESG integreren, wordt daarom gedreven door de acties van kernactoren op het gebied van corporate governance.

3. ESG is nog in ontwikkeling.

ESG is vanwege twee belangrijke redenen een veel bekritiseerde constructie. Ten eerste, omdat ESG werd gezien als een middel om risico’s voor financiële actoren te meten, beschouwen standaardzetters het concept doorgaans als ‘agnostisch’, dat informatie levert binnen drie afzonderlijke thematische gebieden. Omdat informatie verzameld vanuit drie afzonderlijke gebieden niet eenvoudig kan worden samengevoegd, kan een bedrijf als Tesla goed scoren binnen één domein, maar nog steeds geen geweldige scores behalen binnen alle drie de domeinen. Evenzogoed kan een bedrijf met een bedrijfsmodel met negatieve gevolgen binnen het ene domein, toch een goede algehele ESG-score behalen. Het benaderen van ESG als een enkelvoudig of samengesteld concept zal daarom zeer waarschijnlijk een vertekend beeld geven. Ten tweede kan ESG worden gezien als ‘alfabetsoep’ (Pollman 2022). Hoewel ESG-standaarden en rapportagetools sinds 2004 in ontwikkeling zijn, is er nog steeds veel discussie over de beoogde doelgroepen, onderwerpen en planningen voor ESG-openbaarmakingen en daarmee samenhangend met betrekking tot de inhoud, reikwijdte en vergelijkbaarheid van ESG-standaarden. Zoals George Serafeim betoogt: “ESG is snel een begrip geworden, wat leidt tot zowel verwarring over wat het betekent als tot onrealistische verwachtingen over de effecten ervan”. Beide vormen van kritiek hebben commentaren er onlangs toe gebracht te stellen dat ESG-rapportage beperkt moet blijven tot een veel kleinere reeks kwesties.

4. ESG is goed voor het bedrijfsleven.

Ondanks voortdurende debatten en kritiek is het zeer waarschijnlijk dat ESG blijvend is. Naast de steun van kernactoren zijn er nog twee redenen dat dit het geval is. Ten eerste zijn betere ESG-scores gecorreleerd met betere bedrijfsprestaties en meer innovatief vermogen, verbeterd risicobeheer en meer vertrouwen van belanghebbenden, wat zich vertaalt in de voorkeur van consumenten, werknemers en openbare aanbestedingen, evenals investeringsveerkracht en outperformance (McKinsey 2022 & Whelan et al., 2020). Daarmee verbonden is er een toenemende druk van een breed scala aan belanghebbenden – denk aan investeerders, brancheorganisaties, verzekeraars, toonaangevende bedrijven, consumenten en werknemers – voor de goedkeuring van en openbaarmaking van ESG-kwesties. Ten tweede helpt de vroege ontwikkeling van een duidelijk institutioneel kader duidelijkheid te scheppen met betrekking tot verwachtingen en tijdslijnen die van toepassing zijn op het toekomstige ‘gelijke speelveld’ en de bijbehorende beloningen voor koplopers en ontmoedigende factoren voor achterblijvers, zowel binnen de EU als daarbuiten. De tijdige ontwikkeling en vroege naleving van een dergelijk nieuw institutioneel kader wordt in verband gebracht met concurrentievoordelen op de middellange tot lange termijn (Enneking en Veldman, 2019; Nijhof en Simons, 2020; Veldman, 2023fc).

5. The early bird catches the worm (Beter te vroeg dan te laat!).

Nu ESG-normen en -regelgeving nog in ontwikkeling zijn, laat onderzoek met name beperkte kennis van, en een passieve of ‘compliance’-mentaliteit met betrekking tot adoptie zien (KPMG/Nyenrode 2022). Maar met ESG-normen gekoppeld aan de keuzevrijheid van kernactoren in corporate governance en aan positieve resultaten voor bedrijven, loont het de moeite om een meer toekomstgerichte benadering te kiezen. Vroegtijdig anticiperen op en snel reageren binnen het nieuwe institutionele landschap wordt in verband gebracht met concurrentievoordeel ten opzichte van bedrijven die nog compliant moeten worden; van het identificeren van toekomstige knelpunten, wat helpt bij het stroomlijnen en borgen van de continuïteit van de productie- en toeleveringsketen, tot het ontwikkelen van succesvolle nieuwe bedrijfs- en financieringsmodellen (Global Compact Report, 2020; KPMG, 2021). De ontwikkeling van strategische partnerschappen en ecosystemen waarin ervaringen en best practices kunnen worden gedeeld is de sleutel tot deze vroege anticipatie (Veldman, 2023fc).

Dr. Jeroen Veldman, universitair hoogleraar Corporate Governance aan Nyenrode Business Universiteit

KPMG en Nyenrode hebben het ESG Innovation Institute in het leven geroepen om organisaties te helpen bij de transitie naar duurzaamheid. Organisaties kunnen met de ESG-thema’s in hun bedrijfsvoering meerwaarde creëren door evenwicht aan te brengen tussen financieel economische resultaten, transparantie, sociale belangen en het milieu. Het maakt de nieuwste ESG-kennis, vaardigheden en eco-systeem toegankelijk voor iedereen die de route naar duurzaamheid professioneel en weloverwogen wil versnellen.