De verduurzaming binnen het Nederlandse bedrijfsleven stagneert. Vanwege onzekerheden in de markt worden verduurzamingsinvesteringen door bedrijven uitgesteld of verkleind. Bedrijven vinden de noodzaak van verduurzaming wel steeds belangrijker, het is ook steeds meer onderdeel van de bedrijfsstrategie en beloningsstructuur. Wel staat het percentage ondernemingen dat daadwerkelijk actie onderneemt met circa 60% al drie jaar op ongeveer hetzelfde niveau. Dit geldt ook voor bedrijven die neutraal staan tegenover verduurzamen (rond 30%) of aangeven er (zeer) weinig mee bezig te zijn (circa 10%). De rol van de overheid moet wat de bedrijven betreft dwingender. Met name de grotere bedrijven vinden de klimaatambities uit het regeerakkoord een goede aanzet, maar niet specifiek genoeg. Dit blijkt uit het verduurzamingsonderzoek van ING onder honderden bedrijven dat de bank aan het begin van 2022 voor het derde opeenvolgende jaar heeft laten uitvoeren.
Verduurzaming vaker belangrijk onderdeel bedrijfsstrategie
Ondanks dat bedrijven de investeringen verkleind hebben, staat verduurzaming wel bovenaan de lijst met strategische prioriteiten, gevolgd door achtereenvolgens kosten besparen, digitaliseren en talent aantrekken en behouden. Bij 61% is het een belangrijk onderdeel van de bedrijfsstrategie, een stijging vergeleken met de 52% van drie jaar geleden. Verduurzamingsdoelstellingen worden nu vaker gekoppeld aan managementbeloningen: gemiddeld 50% tegenover 35% vorig jaar, bij het grootbedrijf is dit zelfs 70%. In het onderzoek van vorig jaar gaven bedrijven juist aan volop bezig te zijn met een duurzame herstart uit de coronacrisis.
De financiële situatie speelt op dit moment een grotere rol bij verduurzaming dan de afgelopen jaren, zowel bij middelgrote als grotere bedrijven. Ook de stijgende energieprijzen spelen mee, door de hogere energiekosten worden duurzaamheidsinvesteringen door ondernemingen uitgesteld, maar 37% geeft juist aan dat dit een reden is om sneller te verduurzamen.
Annemein Kolk, directeur Business Banking Clients ING Nederland: “Het is goed om te zien dat verduurzaming een steeds hogere prioriteit is voor Nederlandse bedrijven. In het onderzoek dat we nu voor het derde achtereenvolgende jaar doen blijkt wel dat het aantal bedrijven dat actie onderneemt op het gebied van duurzaamheid stagneert en dat investeringen, na een versnelling in 2020, nu ook uitgesteld en teruggeschroefd worden. Door de ontwikkelingen in Europa stijgen de energieprijzen en dit kan een verder remmend effect op de verduurzamingsplannen van bedrijven hebben. Dat is begrijpelijk, maar het halen van de klimaatdoelen kan geen uitstel gebruiken en juist door de situatie in Europa is het urgenter dan ooit dat de klimaattransitie snel doorzet. Het is goed te zien dat de hogere energieprijzen voor toch ook een substantieel deel van de bedrijven reden is om juist sneller te verduurzamen.”
Verkleinen en uitstellen investeringen door marktonzekerheid
Uit het onderzoek blijkt dat 57% van de bedrijven vindt dat er onzekerheid in de markt is. Bij de grootbedrijven (met 250-1000 medewerkers) is dat zelfs 66%. De grootste onzekerheden zien
de ondernemers in de stijgende inflatie (75%), het coronavirus en de impact daarvan op de wereldeconomie (73%) en nieuwe overheidsmaatregelen en belastingen in verband met de klimaatdoelstellingen (71%), maar ook de hoge energieprijzen die blijven aanhouden (67%). En dat was nog kort voor het begin van de oorlog in Oekraïne.
Bij tweederde van de bedrijven die aangeven dat er onzekerheid heerst in de markt zijn de verduurzamingsinvesteringen verkleind (46%) of uitgesteld (32%). Een derde (29%) geeft aan dat de verduurzamingsinvesteringen juist zijn vergroot. De houding tegenover verduurzaming lijkt vooral bij de grotere bedrijven minder gunstig vergeleken met het onderzoek van vorig jaar. Van deze groep bedrijven is nu 24% zeer positief over verduurzaming, vergeleken met 37% in 2021.
Stijging energieprijzen zorgt ook voor versnelling verduurzaming
Hoewel een ruime meerderheid (61%) van de bedrijven (zeer) veel bezig is met verduurzamen, geeft ook eén op de drie bedrijven in het onderzoek aan dat verduurzamingsacties momenteel voor hen geen prioriteit hebben. Dit komt met name doordat het onduidelijk is hoeveel besparing de investering oplevert, omdat het risico van dergelijke investeringen te groot wordt geacht en omdat er geen budget is voor dit soort uitgaven. Er zijn ook bedrijven die juist versnellen: 37% geeft aan dat het verduurzamingsproces is versneld door stijging van de energieprijzen.
Nadruk op energiebesparing
Bij 41% van de bedrijven hebben de duurzaamheidsdoelstellingen van de bedrijven betrekking op energiebesparing. Recycling (29%) en CO2-reductie en waterbesparing (26%) staan ook hoog op doelstellingenlijst. Daarop volgen het gebruik van duurzame verpakkingen en een circulaire productie. Belangrijkste positieve impact die bedrijven van de maatregelen ondervinden zijn tevreden klanten en medewerkers en kansen in de markt.
Vaker bankfinanciering voor verduurzaming
De samenhang tussen verduurzamen en de financiële situatie van een bedrijf wordt belangrijker, zo blijkt uit het onderzoek. Waar in het eerste onderzoek drie jaar geleden 10% van de bedrijven aangaf dat verduurzaming direct gelinkt is aan de financiële situatie van hun bedrijf was dat twee jaar geleden 17% en nu 23%. Ook het belang van de terugverdientijd is significant gestegen.
De noodzaak voor financiering om de verduurzaming te bekostigen is toegenomen in de afgelopen drie jaar, van 10% naar 24%. Die financiering komt veel minder vaak uit eigen middelen: dat liep de afgelopen drie jaar terug van 66% naar 49%. De bankfinanciering voor deze investeringen naar daarentegen toe, van 21% naar 35%. Er is nu meer behoefte aan begeleiding bij de financiering op het gebied van duurzaamheid, vooral onder middelgrote bedrijven.
Annemein Kolk zegt hierover: “Wij zien het als onze rol als financier om bedrijven te blijven aanmoedigen. Uit het onderzoek blijkt dat bedrijven in toenemende mate financiering zoeken om verduurzamingsplannen uit te voeren en wij ondersteunen ze daarin met financiering die bijvoorbeeld duurzaamheid beloont omdat de rente daalt als duurzaamheidsdoelen worden gehaald.”
Rol overheid mag dwingender van bedrijven
De rol van de overheid moet wat de bedrijven betreft dwingender. De helft van de bedrijven vond drie jaar geleden dat duurzaam ondernemen door de overheid aan bedrijven moet worden opgelegd, en dit jaar was het percentage gestegen naar 56%. Een forse stijging was te zien bij de vraag of de stikstofuitspraak leidt tot een versnelling van verduurzamingsmaatregelen. Antwoordde drie jaar geleden 41% positief, nu zei 59% dat dit het geval was. Met name de grote bedrijven vinden de klimaatambities uit het regeerakkoord een goede aanzet, maar niet specifiek genoeg; met weliswaar veel elementen maar weinig beslissingen. Door de grote ambities maakt men zich wel zorgen over de concurrentiepositie.
De Nederlandse overheid heeft dit jaar wel een significant grotere rol gespeeld bij de verduurzaming van bedrijven en ruim de helft van de bedrijven is positief over de haalbaarheid van de Europese Green deal. Annemein Kolk: “Uit het onderzoek komt naar voren dat bedrijven meer regie vanuit de overheid nodig vinden. Het gaat dan met name om subsidies verstrekken (37%), zorgen voor een gelijk speelveld in Europa (33%) en kaders en normen stellen (32%). Bedrijven hebben behoefte aan duidelijkheid en richting vanuit de overheid voordat ze belangrijke investeringen doen in verduurzaming.”
Meerderheid bedrijven berekent kosten verduurzaming niet door aan klanten
61% van het ondervraagde bedrijven verwacht uiteindelijk een positieve impact op het bedrijfsresultaat door verduurzaming, tegen 45% vorig jaar. We zien dat bedrijven denken dat klanten meer bereid zijn doorberekende kosten voor verduurzaming te betalen: 66% tegenover 47% in 2021. Minder dan de helft van de bedrijven berekent de kosten van verduurzaming nu door aan hun klanten, 60% laat het ten koste gaan van hun marge. Daarnaast denken grote bedrijven dat hun klanten vaker bereid zijn de doorberekende kosten gerelateerd aan verduurzaming te betalen dan mkb-bedrijven.
Over het onderzoek
ING heeft dit onderzoek laten uitvoeren door onafhankelijk onderzoeksbureau DVJ Insights onder een representatieve steekproef van ca. 250 Nederlandse bedrijven: 152 mkb bedrijven (50-249 medewerkers) en 97 grootbedrijven (250-1.000 medewerkers). De resultaten zijn gewogen naar omvang van de bedrijven (gemeten in aantal werknemers). Het onderzoek vond aan het begin van 2022 plaats vlak voor de start van de oorlog in Oekraïne.
