Hoe vertalen opdrachtgevers hun circulaire ambities naar de markt? En waar moet de bouwtoelevering dan rekening mee houden? In opdracht van Koninklijke Hibin en de Hibin Experttafel Minder primaire grondstoffen, heeft Mandel Circulair Buildings onderzoek gedaan naar de circulaire beweegredenen van overheden, woningbouwcorporaties, aannemers en projectontwikkelaars. Uit het rapport blijkt dat de drijfveren achter circulaire ambities van de vier onderzochte groepen door uiteenlopende belangen gedreven worden. Daarnaast blijkt dat ook binnen die vier groepen andere beleidsaccenten worden gelegd. Tegelijkertijd blijkt dat alle partijen digitale circulaire productinformatie nodig hebben om hun circulaire ambities waar te kunnen maken. Daarbij heeft de bouwtoelevering een cruciale rol.

Rol voor de bouwtoelevering

Uit het onderzoek blijkt onder meer dat het verzamelen van circulaire productinformatie voor de betrokken partijen tijdrovend is. Zij zien een rol weggelegd voor de bouwtoelevering in het digitaal aanbieden van die informatie, zodat de informatie efficiënt in online materialenpaspoorten verwerkt kan worden. Partijen hebben behoefte om in eerste instantie stapsgewijs te gaan experimenteren met een zogenoemde ‘short list’ van circulaire productdata. In de toekomst kan deze verder worden ontwikkeld om beter in te spelen op de marktbehoefte. Uit het onderzoek blijkt dat de door de markt gevraagde essentiële productinformatie overeenkomt met de leidraad materialenpaspoorten van Platform CB’23  en de wettelijke eisen van het European Economy Action Plan.

Aanbevelingen voor de bouwtoelevering

Mandel Circulair Buildings komt op basis van het onderzoek tot een aantal aanbevelingen voor zowel fabrikanten als bouwgroothandel. Het is allereerst van groot belang dat fabrikanten (meer) informatie gaan verstrekken over circulariteit. Om tegemoet te kunnen komen aan klantvragen ten aanzien van circulariteit moet er digitale informatie beschikbaar komen over ten minste:

  • Het percentage gerecyclede/hernieuwbare grondstoffen in producten;
  • De herkomst van grondstoffen (geografische data);
  • Informatie over milieu-impact;
  • Einde levensduurscenario;
  • Informatie om toekomstig hergebruik gedurende de exploitatieperiode te kunnen garanderen;
  • Demontage-aspecten inclusief instructies;
  • Toxiciteit.

Ook voor de bouwmaterialengroothandel is een belangrijke rol weggelegd:

  • Geef invulling aan de logistieke component van circulariteit, bijvoorbeeld met een bouwhubfunctie voor opslag en refurbishing van restmateriaal;
  • Biedt materialen aan die vrijkomen uit sloop of terugkomen van de bouwplaats;
  • Optimaliseer het inkoopproces van gedemonteerde materialen en beperk de overheadkosten;
  • Bedenk oplossingen waarmee voorkomen kan worden dat afnemers tweemaal 21% BTW moeten betalen over circulaire producten;
  • Ondersteun online materialenmarktplaatsen.

Handreiking aan Hibin-leden

Het rapport biedt inzicht in de wijze waarop opdrachtgevers en opdrachtnemers invulling geven aan circulair bouwen en daarmee circulariteit uitvragen richting de markt. Het onderzoek is bewust gericht op partijen die al actief met circulariteit bezig zijn. Koninklijke Hibin wil vooral inzicht bieden in wat er bij de koplopers/trendsetters gebeurt en wat dat betekent voor de bouwtoelevering. Zo kunnen de onderzoeksresultaten door leden gebruikt worden om hun strategie ten aanzien van circulariteit vorm te geven of aan te scherpen.

Beweegredenen circulaire koplopers

De vier onderzochte categorieën hebben uiteraard allemaal hun eigen belangen en achtergrond. Ten aanzien van de circulaire ambities zien we dan ook verschillende beweegredenen. Publieke partijen willen een voorbeeldrol innemen in de strijd tegen klimaatproblematiek en zien circulariteit als duurzame bron voor werkgelegenheid. Zij proberen hun doelen te verwezenlijken door maatschappelijk verantwoord in te kopen (MVI).

Voor woningcorporaties biedt circulariteit een mechanisme om woonlasten beheersbaar te houden. Het idee hierbij is dat er geld vrijkomt uit verlaagde exploitatielasten, als gevolg van energiebesparende maatregelen. Daarnaast willen woningcorporaties dat de waarde van bestaande grondstoffen voor hun organisatie behouden blijft en er geïnvesteerd kan worden in circulaire maatregelen op portefeuilleniveau. Net als voor de publieke partijen geldt ook voor woningcorporaties dat zij invulling willen geven aan hun bredere duurzaamheid- en klimaatdoelstellingen.

Bij projectontwikkelaars zien we de invloed van investeerders die werken met de Sustainable Development Goals (SDG) van de Verenigde Naties. Circulariteit is onderdeel van die doelen. Daarnaast biedt circulariteit een hogere beleggingswaarde voor vastgoed en draagt circulair werken bij aan het imago.

Bij aannemers is de klantvraag leidend. Zij kijken sterk naar de ambities van publieke partijen en klanten. Bij een aantal pioniers speelt de intrinsieke motivatie om circulair te werken een rol.

Invulling

De verschillende achtergronden en beweegredenen leiden logischerwijs ook tot andere accenten bij de invulling van circulariteit. Voor partijen in alle categorieën geldt dat zij streven naar het gebruik van secundaire grondstoffen, hernieuwbare bouwmaterialen, remontabele bouwconcepten, materialen met een lage milieu-impact, prefabconstructies en het toepassen van materialenpaspoorten.

Uit het onderzoek is gebleken dat de meeste publieke partijen druk bezig zijn met materiaalstroomanalyses om in kaart te brengen hoeveel bouwmateriaal er de komende jaren vrijkomt uit sloopprojecten. Deze kan vervolgens worden gekoppeld aan de nieuwbouwopgave. Daarnaast zijn enkele gemeentes aan het experimenteren met juridische instrumenten die het mogelijk maken om circulariteit uit te vragen. Woningcorporaties zijn tevens bezig om grondstoffen in het bestaande woningenbestand in kaart te brengen. Woningcorporaties maken nu al afspraken met leveranciers over het afnemen van bouwmaterialen onder de voorwaarde dat de leverancier een bepaald percentage secundaire grondstoffen in zijn product verwerkt.

Bij projectontwikkelaars is evident dat zij sterk inzetten op houten constructies, met name vloeren van Cross Laminated Timber. Daarnaast zijn de invulling en uitvraag van circulair bouwen sterk verdeeld over zowel keuzes op basis van data uit Levenscyclusanalyse (LCA), als prefabbouwmaterialen en hergebruikte bouwmaterialen uit bestaande projecten.

Verantwoording

Voor het onderzoek is bij veertig partijen in vier categorieën informatie opgehaald: publieke partijen, woningcorporaties, projectontwikkelaars en aannemers. In elke categorie zijn tien partijen geselecteerd, zowel kleine, middelgrote als grote organisaties. Voor de datacollectie is gebruikgemaakt van uitgebreide documentenanalyse, telefonisch contact met diverse contactpersonen, Cirkelstad, C-Creators, het netwerk van Mandel Circular Buildings B.V. en HumbleBuildings B.V Daarnaast zijn enquêtes met open vragen verstuurd naar organisaties om extra informatie te vergaren.