Forteiland Pampus – Rijksmonument en UNESCO Werelderfgoed – opende op 29 mei zijn gloednieuwe, duurzame energievoorziening. Demissionair minister Rob Jetten (Klimaat en Energie) verrichte de openingshandeling. Het artificiële eiland is al sinds zijn begin off-grid: niet verbonden met de wal voor stroom, water of gas. Dit historische gegeven vormde de inspiratiebron voor het klimaatneutrale, nieuwe energiesysteem. Door inzet van wind, zon, waterstof, biovergisting en thermische energie kan het eiland nu fossielvrij jaarrond zijn eigen boontjes doppen. Een unieke mijlpaal voor Pampus en zelfs een bemoedigend voorbeeld voor de wereld.
Verdediging van de vrijheid
Het iconische forteiland is zijn tijd altijd vooruit geweest. Als sluitsteen van de Stelling van Amsterdam was Pampus in 1895 een hypermodern verdedigingswerk. Op het eiland moesten tweehonderd soldaten ten tijde van oorlog drie maanden kunnen overleven zonder invloeden van buitenaf. Stroom werd opgewekt door een stoommachine, regenwater werd gezuiverd en voedsel werd ‘verduurzaamd’: ingeblikt, gepekeld en ingemaakt.
Verval en behoud
State of the art in 1895, maar toen het er écht om spande volledig achterhaald. De Stelling van Amsterdam was niet berekend op de komst van het vliegtuig en zo bleef van Pampus weinig anders over dan een ruïne en een idee. Een ruïne vol mogelijkheden, dat wel. In de jaren vijftig tot en met tachtig was Pampus een dankbaar decor voor feesten, betogingen en acties. De Vrijstaat Pampus werd uitgeroepen door hippies, Lubbers werd er bestreden door kunstenaars en studenten vierden er lustra. Tot eind jaren tachtig een einde kwam aan deze anarchie en het eiland gered werd van verder verval en ondergang. Een groep pioniers kocht Pampus van de staat en bracht het onder in een stichting. Belangrijkst doel: behoud van eiland en fort voor toekomstige generaties.
Verdediging van de toekomst
In de 21e eeuw aangekomen staat Pampus, net als de rest van de wereld, voor een grote klimaatopgave. Een opgave waarin het als klein eigenwijs eiland een grote rol durft te spelen. Die van wereldwijd showcase zijn voor de energietransitie en het verduurzamen van erfgoed. En daarom is Pampus – na jaren van onderzoek en verbouwingen – vanaf nu niet alleen een historisch icoon, maar ook het icoon voor een klimaatneutrale, fossielvrije en circulaire toekomst. Door te laten zien hoe nu op het eiland en in de nabije toekomst ook op andere (lastig te bereiken) locaties kan worden omgegaan met energie, water, grondstoffen en transport maakt Pampus impact.
Historisch eiland met hyperactuele boodschap
Op 29 mei opende Pampus in gezelschap van zijn vooruitstrevende en idealistische partners en tal van genodigden uit de wereld van Klimaat en Energie zijn unieke energiecentrale. Pampus toonde hoe op het eiland door wind, zon en biovergisting stroom wordt opgewekt en hoe een combinatie van groene waterstof, lithiumbatterijen, thermische opslag en warmtepompen voor energieopslag zorgt. Met deze innovatieve combinatie van bewezen technieken voorziet het eiland nu jaarrond in zijn eigen energie én vormt het een inspiratie voor decentrale energievoorziening. Cultuurhistorie en innovatie gaan zo hand in hand. En zo is Pampus anno 2024 een geschiedkundig icoon met een hyperactuele boodschap.