Als het aan het Expertteam Energiesysteem 2050 ligt, is het energiesysteem in 2050 rechtvaardig, robuust en duurzaam. Ons energiesysteem belast het klimaat dan niet meer en Nederland is zelfs schoner, stiller en groener. Een breed samengestelde groep experts heeft het afgelopen jaar aan een nieuw advies voor het energiesysteem voor 2050 gewerkt. De experts benaderen het advies niet alleen technisch, maar kijken ook naar de maatschappelijke inbedding, in het bijzonder naar de rol van de burger en hoe de transitie eerlijk is. Vandaag presenteert het Expertteam het eindrapport aan minister Jetten.
“Met deze interdisciplinaire aanpak proberen we echt een ander perspectief te schetsen”, zegt voorzitter Bernard ter Haar. “Een klimaatneutraal energiesysteem in 2050 kan, maar dan moet wel iedereen mee kunnen doen en moet rechtvaardigheid voorop staan”.
Minister Jetten van Klimaat en Energie: “Het Expertteam laat zien dat 2050 er écht anders en beter uit kan zien dan nu. Onze manier van leven, wonen, kopen, eten en reizen wijzigt en de transitie moet ontworpen worden op basisprincipes als rechtvaardig, robuust en duurzaam. Hier sta ik volledig achter. We zijn nu volop bezig met plannen voor 2050. Nog voor de zomer presenteer ik het Nationaal Programma Energiesysteem waar deze outlook van het Expertteam weer input voor is. Ondertussen zijn we natuurlijk al goed op weg met de verduurzaming van het energiesysteem, denk aan de windparken op zee, uitrol van warmtenetten, en de productie en netwerk voor groene waterstof.”
Minister Jetten voor Klimaat en Energie heeft in het voorjaar van 2022 het onafhankelijke Expertteam Energieysteem 2050 ingesteld, met experts uit verschillende vakgebieden. De opdracht: bouwstenen aanleveren voor het Nationaal Plan Energiesysteem 2050. Vandaag presenteert het Expertteam zijn bevindingen in het rapport “Energie door Perspectief: Rechtvaardig, Robuust en Duurzaam naar 2050″.
Het toekomstbeeld
Waar de meeste energieadviezen beginnen met een technische stand van zaken, begint het Expertteam juist in 2050. Via backcasting, gebaseerd op het wenselijke eindbeeld, redeneren ze wat er moet gebeuren de komende decennia. Zo wordt voorkomen dat Nederland lang blijft hangen in knelpunten die op de lange termijn weinig voorstellen.
In 2050 ziet Nederland er volgens de experts anders en beter uit dan nu. Energie komt niet meer uit fossiele brandstoffen. Daardoor is Nederland ook schoner, stiller en groener. De transitie naar 2050 is veel meer dan een technische exercitie. Het gaat ook om zaken als gezondheid, onderwijs, milieu en leefomgeving, sociale cohesie, persoonlijke ontplooiing en (on)veiligheid. Nederland wordt een prettige samenleving waarin we meer met het openbaar vervoer reizen en minder met de auto. Waarin we wonen in compacte groene steden en dorpen met voorzieningen op loopafstand. Het landelijk gebied is gevarieerder: met minder veeteelt, en met de teelt van andere gewassen, ook voor natuurlijke grondstoffen. Kortom, een economie gericht op welvaart én welzijn.
Gebruik andere ontwerpprincipes
De energietransitie is volgens het expertteam enorm urgent. Elektriciteit moet in 2035 al CO2-neutraal zijn, en het nieuwe energiesysteem als geheel moet tussen 2040 en 2045 al gereed zijn. Veel energiebesparing kan helpen om deze opgave te realiseren. Voor deze transitie is het volgens de experts belangrijk dat de overheid andere ontwerpprincipes gaat hanteren. De afgelopen decennia stonden principes als leveringszekerheid en betaalbaarheid centraal. Die zijn nog steeds relevant, maar niet afdoende. Het Expertteam doet daarom een voorstel voor een nieuwe set ontwerpprincipes: rechtvaardig, robuust en duurzaam.
Bernard ter Haar, voorzitter Expertteam: “Een klimaatneutraal Nederland in 2050 is alleen haalbaar als het huidige transitietempo fors wordt opgevoerd. Vanaf nu moet al het werk zich richten op de wereld van 2050. Lastige keuzes zijn de afgelopen decennia vaak vermeden. Dat zal niet meer kunnen, keuzes kunnen niet worden uitgesteld.”
Het draait om: elektriciteit, koolstof en lokale energiesystemen
In de Outlook focust het Expertteam op drie belangrijke onderdelen van het energiesysteem: elektriciteit, koolstof en lokale energiesystemen. In hun analyse concluderen de experts ten eerste dat elektriciteit de hoofdcomponent van het Nederlands energiegebruik zal worden. Waterstof heeft een beperkte rol in het energiesysteem van 2050 (minimaal 10-15%), maar is vooral voor de industrie wel onmisbaar.
In 2050 zijn ten tweede bijna alle wijken energieneutraal of zelfs energiepositief en dus veelal zelfvoorzienend. Daar is nog veel voor nodig. Snelheid kan behaald worden door energiebeleid te combineren met maatschappelijke en groene opgaven in de ruimtelijke ordening van steden, dorpen en landelijk gebied. Voor rechtvaardigheid
Tenslotte, na uitbanning van fossiele energie blijft duurzame koolstof een belangrijke en schaarse grondstof in de industrie. De economie zal in 2050 ook anders zijn, doordat onze consumptiepatronen veranderen en Nederland andere comparatieve voordelen krijgt. Ons industriebeleid moet volgens de experts vooral in Europees perspectief worden bekeken. Vanwege schaarste kan en hoeft niet alles binnen de Nederlandse grenzen geregeld te worden. Energiebesparing en circulariteit zijn onmisbaar in elk ontwikkelpad, en zeker voor een succesvolle industriële transitie.
Burgers centraal
Het expertteam heeft zelf ook burgers betrokken in de vorm van een Inwonerraad Energie. Deze via loting bijeengebrachte, representatieve groep burgers heeft na vier bijeenkomsten een advies uitgebracht over de voorwaarden die zij willen stellen aan het nieuwe energiesysteem. Bernard ter Haar: ”Als expertteam waren wij blij met de enorme betrokkenheid van de deelnemers en de toegevoegde waarde van hun visie op de belangrijke maatschappelijke vragen die bij de energietransitie een rol spelen”.
