Vandaag presenteert de Europese Commissie haar mededeling over waardig werk wereldwijd, waarin wordt herhaald dat de EU zich wil inzetten voor waardig werk in de EU en wereldwijd. Het is in dat verband van cruciaal belang een einde te maken aan kinderarbeid en dwangarbeid.

Uit de meest recente cijfers blijkt dat veel mensen wereldwijd geen waardig werk hebben en er nog heel wat werk aan de winkel is: 160 miljoen kinderen – 10 % van de kinderen wereldwijd – zijn het slachtoffer van kinderarbeid en 25 miljoen mensen verrichten dwangarbeid.

De EU bevordert waardig werk in alle sectoren en op alle beleidsterreinen op basis van een alomvattende aanpak met oog voor werknemers op de binnenlandse markten, in derde landen en in de wereldwijde toeleveringsketens. De mededeling van vandaag beschrijft de interne en externe beleidsmaatregelen van de EU om wereldwijd voor waardig werk te zorgen. Deze doelstelling komt een centrale rol toe bij een inclusief, duurzaam en veerkrachtig herstel van de pandemie.

Zoals voorzitter von der Leyen in haar toespraak over de Staat van de Unie in 2021 heeft aangekondigd, werkt de Commissie in het kader van deze alomvattende aanpak aan een nieuw wetgevingsinstrument om producten van dwangarbeid de toegang tot de EU-markt te ontzeggen. Dit instrument zal betrekking hebben op goederen die in de EU en elders worden geproduceerd, en combineert een verbod met een robuust handhavingskader. Het zal op internationale normen voortbouwen en bestaande horizontale en sectorale EU-initiatieven aanvullen, met name de verplichtingen op het gebied van zorgvuldigheid (due diligence) en transparantie.

Waardig werk: de EU als verantwoordelijke wereldleider

De EU heeft al krachtige maatregelen genomen om waardig werk wereldwijd te bevorderen en zo het leven van mensen overal ter wereld te verbeteren. De afgelopen decennia is het aantal slachtoffers van kinderarbeid wereldwijd ook aanzienlijk gedaald (van 245,5 miljoen in 2000 tot 151,6 miljoen in 2016). Tussen 2016 en 2020 is deze positieve trend echter omgebogen en is het aantal slachtoffers van kinderarbeid opnieuw met meer dan 8 miljoen gestegen. Tegelijkertijd kunnen de COVID-19-pandemie en veranderingen van de arbeidsomstandigheden – onder meer door technologische vooruitgang, de klimaatcrisis, demografische veranderingen en de globalisering – gevolgen hebben voor de arbeidsnormen en de bescherming van de werknemers.

Tegen deze achtergrond is de EU vastbesloten zich verder te engageren en een nog grotere leidinggevende rol op het gebied van de arbeidsomstandigheden te spelen door alle beschikbare instrumenten te gebruiken en verder te ontwikkelen. Consumenten vragen steeds vaker naar goederen die duurzaam en rechtvaardig zijn geproduceerd door mensen die waardig werk verrichten. Tijdens de debatten in het kader van de Conferentie over de toekomst van Europa is gebleken dat de Europese burgers willen dat de EU het voortouw neemt en wereldwijd de scherpste normen promoot.

De EU zal scherpere maatregelen nemen op basis van de vier elementen van het universele concept van waardig werk, dat de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) heeft ontwikkeld en in de doelstellingen voor duurzame ontwikkeling van de Verenigde Naties (VN) zijn neerslag vindt. Het gaat om de volgende elementen: 1) de werkgelegenheid bevorderen; 2) normen en rechten op het werk, met inbegrip van de uitbanning van dwangarbeid en kinderarbeid; 3) sociale bescherming; 4) sociale dialoog en tripartiet overleg. Gendergelijkheid en non-discriminatie zijn daarbij transversale thema’s.

Belangrijke instrumenten om waardig werk wereldwijd te bevorderen

In de mededeling worden bestaande en toekomstige EU-instrumenten op vier gebieden beschreven:

  • EU-beleidsmaatregelen en -initiatieven met een werkingssfeer die zich niet tot de EU beperkt. Belangrijke tools zijn onder meer:
    • EU-beleidsmaatregelen waarin wereldwijd richtinggevende normen worden vastgesteld op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen en transparantie, zoals het voorstel voor een richtlijn inzake zorgvuldigheid (due diligence) in het bedrijfsleven met het oog op duurzaamheid en het komende wetgevingsvoorstel over dwangarbeid.
    • Mede dankzij EU-richtsnoeren en wettelijke bepalingen inzake sociaal duurzame overheidsopdrachten zal de overheidssector het goede voorbeeld geven.
    • Sectorale beleidsmaatregelen van de EU (bijvoorbeeld op het gebied van levensmiddelen, mineralen en textiel) versterken de naleving van de internationale arbeidsnormen.
  • Bilaterale en regionale betrekkingen van de EU: Belangrijke tools zijn onder meer:
    • Het handelsbeleid van de EU, dat internationale arbeidsnormen bevordert.
    • De eerbiediging van de arbeidsrechten in derde landen is een essentieel onderdeel van het mensenrechtenbeleid van de EU.
    • Het uitbreidings- en nabuurschapsbeleid van de EU, dat waardig werk in de buurlanden bevordert.
  • De EU in internationale en multilaterale fora: Belangrijke tools zijn onder meer:
    • EU-steun voor de uitvoering van VN-instrumenten inzake waardig werk en de actieve bijdrage van de EU tot het vaststellen van arbeidsnormen via de IAO.
    • EU-steun voor de hervorming van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) om rekening te kunnen houden met de sociale dimensie van de globalisering.
    • In het kader van de G20 en de G7 werkt de EU met andere economische wereldmachten samen om waardig werk te bevorderen.
  • Samenwerking met belanghebbenden en in het kader wereldwijde partnerschappen: Belangrijke tools zijn onder meer:
    • EU-steun voor de sociale partners om ervoor te zorgen dat de arbeidsrechten in de toeleveringsketens worden geëerbiedigd.
    • Samenwerking van de EU met het maatschappelijk middenveld om veilige en stimulerende omstandigheden voor het maatschappelijk middenveld te bevorderen.
    • EU-steun voor wereldwijde partnerschappen en initiatieven met talrijke belanghebbenden rond het thema waardig werk op gebieden als veiligheid en gezondheid op het werk.

Als onderdeel van het pakket “Een rechtvaardige en duurzame economie” dient de Commissie vandaag ook een voorstel in voor een richtlijn inzake zorgvuldigheid (due diligence) in het bedrijfsleven met het oog op duurzaamheid. Het voorstel heeft tot doel duurzaam en verantwoord gedrag in het bedrijfsleven te bevorderen in alle wereldwijde toeleveringsketens.

Enkele reacties van commissarissen

Volgens voorzitter Ursula von der Leyen “geeft Europa een sterk signaal dat zaken doen nooit ten koste mag gaan van de menselijke waardigheid en vrijheid. We willen niet dat goederen die het resultaat zijn van dwangarbeid, in onze winkels in Europa terechtkomen. Daarom werken we aan een verbod op goederen die door dwangarbeiders zijn gemaakt.”

Volgens Valdis Dombrovskis, uitvoerend vicevoorzitter voor een economie die werkt voor de mensen, “is de economie van de EU met miljoenen werknemers over de hele wereld verbonden via wereldwijde toeleveringsketens. Waardig werk is in het belang van werknemers, bedrijven en consumenten over de hele wereld: ze hebben allen recht op faire en adequate voorwaarden. De fundamentele arbeidsnormen mogen niet worden verlaagd om een concurrentievoordeel te behalen. We zullen overal ter wereld waardige arbeidsnormen blijven bevorderen en de sociale dialoog een sleutelrol toekennen bij het streven naar een fair en krachtig herstel.”

Volgens Nicolas Schmit, commissaris voor Werkgelegenheid en Sociale Rechten, “is waardig werk de basis voor een waardig leven. De sociale en arbeidsrechten van vele werknemers wereldwijd worden nog steeds dagelijks bedreigd. De EU zal een leidende rol blijven spelen bij het bevorderen van waardig werk waarbij mensen centraal staan en hun rechten en waardigheid worden geëerbiedigd.”

Volgende stappen

De Commissie verzoekt het Europees Parlement en de Raad om de in deze mededeling beschreven aanpak te onderschrijven en bij de uitvoering van de maatregelen samen te werken. De Commissie zal regelmatig verslag uitbrengen over de uitvoering van deze mededeling.