De Europese Commissie heeft vandaag een uitvoerig verslag bekendgemaakt over de uitvoering van het in december 2015 goedgekeurde actieplan voor de circulaire economie. Alle 54 maatregelen in het kader van het in 2015 gelanceerde actieplan zijn nu getroffen of zijn in uitvoering. Dit draagt ertoe bij het concurrentievermogen van Europa te bevorderen, de economie en de industrie te moderniseren om banen te creëren, het milieu te beschermen en duurzame groei te genereren.
In het verslag worden de belangrijkste resultaten van de uitvoering van het actieplan gepresenteerd en worden de openstaande uitdagingen geschetst om de weg vrij te maken voor een klimaatneutrale, concurrerende circulaire economie waarin de natuurlijke en zoetwaterhulpbronnen en de ecosystemen zo min mogelijk onder druk komen te staan. De bevindingen van het verslag worden besproken tijdens de jaarlijkse stakeholdersconferentie over de circulaire economie die op 6 en 7 maart in Brussel plaatsvindt.
Eerste vicevoorzitter Frans Timmermans, verantwoordelijk voor duurzame ontwikkeling, zei: “De circulaire economie is essentieel om onze economie een duurzame weg in te laten slaan en de duurzameontwikkelingsdoelstellingen te realiseren. Uit dit verslag blijkt dat Europa als wegbereider de route voor de rest van de wereld aangeeft. Tegelijkertijd moet er nog veel worden gedaan om te waarborgen dat wij onze welvaart binnen de grenzen van onze planeet vergroten en de cirkel rond maken, zodat er geen kostbare hulpbronnen wordt verspild.”
Vicevoorzitter Jyrki Katainen, verantwoordelijk voor banen, groei, investeringen en concurrentievermogen, voegde toe: “Dit verslag is zeer bemoedigend. Hieruit blijkt dat Europa op de goede weg is met het creëren van investeringen, banen en nieuwe bedrijven. Er is in de toekomst een enorm potentieel voor duurzame groei en Europa is echt de beste voedingsbodem voor een milieuvriendelijke industrie. Dit succes is het resultaat van de samenwerking tussen Europese belanghebbenden en besluitvormers.”
Van een lineaire naar een circulaire economie
Drie jaar na de goedkeuring ervan kan het actieplan voor de circulaire economie als volledig voltooid worden beschouwd. Alle 54 maatregelen van het plan zijn nu getroffen of zijn in uitvoering. Overeenkomstig de bevindingen in het verslag heeft de uitvoering van het actieplan voor de circulaire economie de overgang naar een circulaire economie in Europa versneld en is de EU daardoor weer op koers gebracht om banen te scheppen. In 2016 waren in sectoren die voor de circulaire economie van belang zijn, meer dan vier miljoen werknemers werkzaam, een stijging van 6 % ten opzichte van 2012.
De circulaire economie heeft ook nieuwe zakelijke kansen gecreëerd, tot nieuwe bedrijfsmodellen geleid en nieuwe markten ontwikkeld, zowel binnen als buiten de EU. In 2016 genereerden circulaire activiteiten zoals reparatie, hergebruik of recycling bijna 147 miljard euro toegevoegde waarde en waren zij goed voor circa 17,5 miljard euro aan investeringen.
EU-strategie voor kunststoffen
De EU-strategie voor kunststoffen in de circulaire economie is het eerste EU-brede beleidskader waarin een materiaal-specifieke levencyclusbenadering wordt vastgesteld om activiteiten betreffende circulair ontwerp, gebruik, hergebruik en recycling in de waardeketen van kunststoffen te integreren. In de strategie wordt een duidelijke visie geschetst met gekwantificeerde doelstellingen op EU-niveau, zodat onder meer tegen 2030 alle kunststofverpakkingen die in de EU in de handel worden gebracht, herbruikbaar of recycleerbaar zijn.
Om de markt voor gerecycleerde kunststoffen te stimuleren, is de Commissie een campagne gestart om vrijwillige toezeggingen voor het gebruik van gerecycleerde kunststoffen te krijgen. 70 ondernemingen hebben al toezeggingen gedaan, waarmee de markt voor gerecycleerde kunststoffen tegen 2025 met ten minste 60 % zal groeien. Er is echter nog steeds een kloof tussen het aanbod van en de vraag naar gerecycleerde kunststoffen. Om deze te dichten heeft de Commissie de alliantie voor een circulaire kunststofeconomie (Circular Plastics Alliance) gelanceerd van de voornaamste belanghebbenden in de sector die gerecycleerde kunststoffen leveren en gebruiken.
Door de regels voor kunststofproducten voor eenmalig gebruik en vistuig, waarmee de tien meest gevonden voorwerpen op stranden in de EU worden aangepakt, loopt de EU voorop in de mondiale strijd tegen afval op zee. De maatregelen omvatten een verbod op bepaalde kunststofproducten voor eenmalig gebruik (zoals rietjes en bestek) wanneer er alternatieven beschikbaar zijn, en op kunststofproducten die onder invloed van zuurstof kunnen worden afgebroken, en andere voorstellen zoals doelstellingen om het verbruik te verminderen, voorschriften voor productontwerp en regelingen voor uitgebreide producentenverantwoordelijkheid.
Innovatie en investeringen
Om de overgang naar een circulaire economie te versnellen, moet in innovatie worden geïnvesteerd en is steun voor de aanpassing van de industriële basis nodig. Voor de periode 2016-2020 heeft de Commissie haar inspanningen in beide richtingen vergroot door in totaal meer dan 10 miljard euro aan overheidsfinanciering voor de overgang te bestemmen.
Om verdere investeringen te stimuleren, is het ondersteuningsplatform voor financiering op het gebied van de circulaire economie met aanbevelingen gekomen om projecten die betrekking hebben op de circulaire economie, financieel aantrekkelijker te maken, financieringsactiviteiten te coördineren en goede praktijken te delen. Het platform werkt samen met de Europese Investeringsbank aan het verstrekken van financiële steun en synergieën met het actieplan voor de financiering van duurzame groei.
Van afval tot hulpbron
Goede en efficiënte systemen voor afvalbeheer vormen een hoeksteen van de circulaire economie. Om systemen voor afvalbeheer binnen de Unie te moderniseren, is in juli 2018 een herzien wetgevingskader inzake afval van kracht geworden. Dit omvat onder meer nieuwe ambitieuze recyclingpercentages, een duidelijke wettelijke status van gerecycleerde materialen en aangescherpte maatregelen voor afvalpreventie en afvalbeheer, met inbegrip van afval op zee, voedselverspilling en producten die kritieke grondstoffen bevatten.
Circulaire ontwerp- en productieprocessen
Slim ontwerp aan het begin van de levenscyclus van een product is essentieel om circulariteit te waarborgen. Met de uitvoering van het Werkplan inzake ecologisch ontwerp 2016-2019 heeft de Commissie het circulair ontwerpen van producten, tezamen met energie-efficiëntiedoelstellingen, een stap verder gebracht. De maatregelen voor ecologisch ontwerp en energie-etikettering van verschillende producten omvatten tegenwoordig regels voor materiaalefficiëntie, zoals de beschikbaarheid van reserveonderdelen, reparatiegemak en het vergemakkelijken van de behandeling aan het einde van de levensduur. In een speciaal werkdocument van haar diensten heeft de Commissie ook haar productbeleid geanalyseerd, met de bedoeling om circulaire, duurzame producten te ondersteunen.
Consumenten mondig maken
Om de overgang naar een meer circulaire economie te kunnen maken, moeten burgers actief werken aan een verandering van hun consumptiepatronen. De milieuvoetafdruk van een product (Product Environmental Footprint, PEF) en de milieuvoetafdruk van een organisatie (Organisation Environmental Footprint, OEF) zijn methoden die door de Commissie zijn ontwikkeld om ondernemingen de mogelijkheid te bieden milieuclaims te doen die betrouwbaar en vergelijkbaar zijn, en consumenten in staat te stellen geïnformeerde keuzes te maken.
Sterke betrokkenheid van belanghebbenden
De overgang staat of valt bij de betrokkenheid van belanghebbenden. De systematische aanpak van het actieplan heeft overheden, economische en sociale spelers en het maatschappelijk middenveld een kader gegeven dat kan worden overgenomen om samenwerking in verschillende sectoren en waardeketens te bevorderen. De rol van de Commissie bij het versnellen van de overgang en het leiden van internationale inspanningen op het gebied van circulariteit is ook tijdens het Economisch Wereldforum 2019 erkend, waar de Commissie in de categorie publieke organisaties de Circulars Award in ontvangst mocht nemen.
Openstaande uitdagingen
De circulaire economie is een niet meer weg te denken wereldwijde trend. Toch is er nog veel nodig om er op EU-niveau en wereldwijd nog een tandje bij te zetten, de cirkel volledig rond te maken en de concurrentievoordelen van de circulaire economie voor ondernemingen in de EU veilig te stellen. Er zijn extra inspanningen nodig om de herziene afvalwetgeving uit te voeren en markten voor secundaire grondstoffen te ontwikkelen. Als Europa ten volle de vruchten wil plukken van een overgang naar een circulaire economie, moeten bovendien de werkzaamheden worden versneld die op sommige punten op EU-niveau al zijn begonnen, zoals chemische stoffen, een niet-toxisch milieu, milieukeuren en eco-innovatie, kritieke grondstoffen en meststoffen.
Uit de interactie met belanghebbenden blijkt dat er gebieden die niet onder het actieplan vallen, maar die de circulaire agenda zouden helpen vervolledigen; dit zou onderzocht moeten worden. Voortbouwend op het voorbeeld van de Europese strategie voor kunststoffen in een circulaire economie, kunnen ook vele andere sectoren met een grote impact op het milieu die goed circulair zouden kunnen werken, zoals de IT-sector, de elektronicasector, de vervoerssector, de bouwsector, de mijnbouwsector, de meubelsector, de levensmiddelen- en drankensector of de textielsector, baat hebben bij een vergelijkbare holistische benadering om circulair te worden.
Achtergrond
In 2015 heeft de Commissie een ambitieus nieuw actieplan voor de circulaire economie goedgekeurd ter stimulering van de overgang naar een circulaire economie in Europa, waardoor het mondiale concurrentievermogen, duurzame economische groei en nieuwe werkgelegenheid zouden worden gestimuleerd en versterkt. Er was voorzien dat de voorgestelde maatregelen zouden bijdragen aan het rondmaken van de cirkel van de levenscyclus van producten door meer recycling en hergebruik, en voordelen zouden opleveren voor zowel het milieu als de economie. De voorgestelde plannen zouden helpen om alle grondstoffen, producten en afvalstoffen zo goed en zo lang mogelijk te benutten, zodat er minder energie zou worden gebruikt en minder broeikasgassen zouden worden uitgestoten. De plannen zouden financieel worden ondersteund met middelen uit de ESIF, Horizon 2020, de structuurfondsen van de EU en nationale investeringen in de circulaire economie.
In een begeleidend werkdocument van de diensten van de Commissie wordt de volledige stand van zaken bij de invoering van het actieplan geschetst.