Digitalisering draagt bij aan een groter aanbod van circulaire producten en diensten, het stimuleert de vraag ernaar en het stemt vraag en aanbod op elkaar af. Dat is de conclusie van het verkennende rapport ‘Data benutten voor circulaire consumptiegoederen’. Caroline Santamaria, expert circulaire economie bij Duurzaamheid.nl, brengt in deze publicatie zowel kansen als uitdagingen in kaart.

Santamaria schreef het rapport op verzoek van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het rapport verkent de raakvlakken tussen digitalisering en de circulaire economie voor de Transitieagenda Consumptiegoederen, een van de vijf nationale agenda’s die zijn opgesteld om tegen 2050 een volledig circulaire economie te realiseren. ‘De transitie naar een circulaire economie is in volle gang. Hetzelfde geldt voor de digitale revolutie. De hoeveelheid data die wordt gegenereerd en opgeslagen door consumenten, burgers, organisaties, overheden en ‘connected’ producten groeit exponentieel. Welke rol kunnen digitalisering, digitale technologieën en data spelen om de transitie naar een circulaire economie te ondersteunen en te versnellen?’

Meer circulaire producten, diensten en processen

Voor het onderzoek bekeek Santamaria verschillende voorbeeldprojecten op het gebied van kleding en textiel, elektronische apparaten, meubels en verpakkingen. Ze concludeert dat digitale technologieën op verschillende manieren de transitie naar een circulaire economie bevorderen. Zo ondersteunen online platforms de deeleconomie en de tweedehandseconomie. ‘Door middel van bijvoorbeeld machine learning kun je bestaande én gezochte spullen beter matchen’, vertelt ze. ‘Ook binnen het industriële proces kan machine learning het verschil maken. Denk aan het sorteren van plastic. Zo experimenteert het Nationaal Testcentrum Circulaire Plastics momenteel met open AI-platforms. Om plastic goed te kunnen recyclen én een constante kwaliteit en volume van recyclaat te kunnen garanderen, is het belangrijk om de 300 verschillende soorten plastic apart te sorteren. Dit slimme sorteerproces ‘leert’ om plastic steeds nauwkeuriger te onderscheiden op basis van samenstelling, kleur en vorm.’

Gedrag beïnvloeden

Digitale technologieën zoals data-analyse worden onder meer gebruikt om het gedrag van consumenten te beïnvloeden om zo circulaire consumptiepatronen te stimuleren. ‘Je wilt de juiste doelgroep op het geschikte moment en op een passende manier benaderen. Denk aan de manier waarop je een consument overtuigt om een refurbished tablet aan te schaffen. Welke argumenten zetten aan tot actie? Zodra je dat weet, kun je als bedrijf jouw boodschap toespitsen op het publiek dat je wilt bereiken.’ Een ander voorbeeld is de Bewust Bezorgd Tool. ‘Deze tool maakt inzichtelijk wat nu eigenlijk de impact is van dat pakketje dat bezorgd wordt. Welke invloed heeft de verpakking, het gekozen vervoersmiddel of de afleveroptie? Op deze manier weten webshops welke stappen ze nog kunnen zetten om de milieu-impact van hun logistiek te verminderen. Bovendien draagt het er aan bij dat consumenten beseffen dat het een verschil maakt welke verzendmethode ze kiezen.’

Meer samenwerken in de keten

Ten slotte denkt de onderzoeker dat data-uitwisseling een cruciale rol zal spelen om een betere samenwerking in de keten tot stand te brengen. ‘Een grote transparantie in de keten bevordert de samenwerking. En dat is echt nodig om vernieuwende bedrijfsmodellen te ontwikkelen en ons systeem om te buigen naar circulair.’

Uitdagingen

Santamaria had niet alleen oog voor de kansen, maar onderzocht ook de belemmeringen. Zo is de milieu-impact van de digitalisering zelf een belangrijk aandachtspunt. ‘Daarom is het belangrijk om circulair om te gaan met IT-apparaten en elektronische componenten die nodig zijn in de transitie naar een digitale economie. Uiteindelijk streven we naar een digitale én circulaire economie.’ En hoewel we er eigenlijk niet omheen kunnen is er toch nog veel onwetendheid over de mogelijkheden die digitalisering biedt. ‘We zijn als samenleving soms huiverig voor de effecten van digitalisering, met name op het gebied van privacy. Bovendien zijn ondernemers soms terughoudend in het delen van data, vanwege competitiegevoeligheden of omdat het nog niet rendabel is. Het is goed om stil te staan bij de hobbels op de weg, maar het gevaar is dat we mogelijkheden naar de toekomst blijven schuiven, terwijl er nú al kansen liggen.’

Toekomst

Santamaria wil haar verkennende studie vertalen naar concrete projecten, opgepakt door zowel onderzoekers, ondernemers als andere betrokkenen. ‘Ik vind het belangrijk dat er vanuit verschillende disciplines naar gekeken wordt, zonder daarbij in hokjes te denken.’