In de wereld van duurzaamheid is recycling een begrip dat velen bekend in de oren klinkt, maar wat dacht je van de kunst van upcycling? In deze blog nodig ik je uit om samen met mij een diepere duik te nemen in de wereld van (The Art of) Upcycling. We ontdekken hoe afval niet alleen hergebruikt, maar getransformeerd wordt tot iets buitengewoons moois. Met creativiteit veranderen ogenschijnlijk waardeloze materialen in ware kunstwerken.

Begrip van recycling en downcycling

Recycling, als een gesloten lusproces, betekent dat materiaal wordt hergebruikt om hetzelfde type product te maken. In essentie wordt X opnieuw X. Echter, zoals in alle aspecten van het leven, zijn niet alle recyclingprocessen gelijk. Het concept van downcycling komt om de hoek kijken wanneer de kwaliteit van het gerecyclede materiaal afneemt, vaak door het samenvoegen van verschillende soorten materialen. Stel je de complexiteit voor bij het recyclen van diverse soorten plastic; het eindresultaat is mogelijk niet geschikt om dezelfde hoogwaardige producten opnieuw te creëren. Het bewaken van energie- en chemicaliënverbruik in deze processen is van cruciaal belang om duurzaamheid te waarborgen.

Uitdagingen in ‘gerecyclede’ producten

Laten we eens kijken naar producten vervaardigd uit gerecycled PET, zoals kleding en rugzakken. Hoewel vaak gepresenteerd als upcycling, omvat het proces het omzetten van PET in polyester, waardoor het onmogelijk is om terug te keren naar de oorspronkelijke vorm, waar X weer X wordt. Het energie-intensieve karakter van dit proces roept ook vragen op over de milieu-impact. In feite is het als een glazen wijnfles die niet langer eenvoudig wordt omgevormd tot een nieuwe wijnfles, waarbij het oorspronkelijke materiaal zijn identiteit kan behouden. Het behoud van X als X is niet altijd vanzelfsprekend bij zogenaamde "gerecyclede" producten. Het is een subtiele, maar belangrijke nuance in het streven naar duurzaamheid en ware recycling.

Definitie van upcycling

Upcycling is een kunstvorm waarbij materialen of objecten met minimale aanpassingen en een laag energieverbruik worden getransformeerd, met als doel de intrinsieke waarde van het oorspronkelijke item te vergroten. Het gaat verder dan simpelweg hergebruiken; het is een creatief proces dat niet alleen het materiaal nieuw leven inblaast, maar er ook voor zorgt dat de waarde ervan stijgt. Bij bedrijven die zich toeleggen op upcycling, zoals Nic&Mic, staat "The Art of Upcycling" niet alleen in het teken van het proces zelf; het draait om het verrijken van de initiële waarde. Bedrijven die zich bezighouden met upcycling zetten zich in om te laten zien dat afval niet per se het einde van de levenscyclus van een product hoeft te betekenen. Ze dagen conventionele denkwijzen uit door gebruikte materialen te transformeren in unieke, hoogwaardige items. Hierbij wordt gestreefd naar het behoud van het oorspronkelijke karakter van het materiaal, waarbij het niet slechts een herhaling van hetzelfde wordt, maar eerder een evolutie naar iets nieuws en waardevols.

Ocean Sole: Van slippers tot kunst

Neem bijvoorbeeld de slippers die wereldwijd door ongeveer drie miljard mensen worden gedragen, vervaardigd van plastic en vaak afgedankt na een ogenschijnlijk nuttig leven. In Afrikaanse landen worden deze slippers voor slechts een euro per paar verkocht. Echter, bij Ocean Sole krijgen deze slippers een tweede leven als verbluffende kunstwerken, soms wel tien keer meer waard dan hun oorspronkelijke verkoopwaarde. De echte waarde schuilt in de mensen, de creatieve geesten die een inkomen genereren om hun gezinnen te onderhouden. Het begint met het verzamelen van slippers langs stranden en rivieren, waar verzamelaars gemiddeld €0,25 per kilo oude slippers ontvangen. Vervolgens ondergaan de slippers een upcyclingproces, waarbij ze worden ontdaan van ongewenste elementen zoals steentjes, glas en metalen. Na reiniging en droging worden ze overhandigd aan de getalenteerde kunstenaars van Ocean Sole, die deze omtoveren tot kleurrijke kunstwerken. In deze keten verdienen niet alleen de kunstenaars, maar ook het ondersteunende personeel, dat zorgt voor een schone werkplaats, lunches, administratie en verkoop, een respectabel inkomen. Opvallend is het minimale energieverbruik tijdens dit hele proces, beperkt tot enkele emmers warm water en de elektriciteit voor een bescheiden schuurmachientje. Zo ontstaat niet alleen kunst, maar ook een duurzaam en sociaal verantwoord businessmodel.

De werkplaats van Ocean Sole waar teenslippers worden getransformeerd naar kleurrijke kunst.

African Queen: schoonheid uit afgedankte spijkerstof

Een ander inspirerend voorbeeld van upcycling is het African Queen-kleed, vervaardigd door Margaret Amimo van Africa Collect Textiles (ACT). Dit unieke kleed wordt gemaakt van ondraagbare spijkerbroeken, een term die verwijst naar afgedragen XL/XXL-broeken die westerse landen in Afrika dumpen. Deze broeken, gevuld met gaten en goedkope fastfashion die na enkele wasbeurten al kapot gaan, vinden een nieuw leven dankzij Margaret en haar toegewijde leerlingen. Wat dit proces extra bijzonder maakt, is dat het volledig wordt aangedreven door menselijke inzet, zonder enig energieverbruik. De ondraagbare spijkerbroeken worden zorgvuldig in stroken geknipt en met de hand geweven tot een sterk en onverwoestbaar geheel. Elk detail, van ritsen tot knopen, wordt behouden of verkocht om elders opnieuw te worden gebruikt. Zo ontstaat niet alleen een prachtig kleed, maar ook een krachtig symbool van duurzaamheid en ambachtelijk vakmanschap. Margaret en haar team laten zien dat met creativiteit en toewijding, zelfs afgedankte materialen kunnen worden omgevormd tot tijdloze schoonheid, zonder een druppel energie te verspillen.


Voorbeeld upcycling: uniek African Queen-kleed door Africa Collect Textiles (ACT) gemaakt van ondraagbare jeans.

Nic&Mic’s Upcycling Visie

In de essentie van (The Art of) Upcycling bij Nic&Mic draait het om het nemen van milieuschadelijke materialen en, met een laag energieverbruik en een hoog niveau van menselijke inzet, ze om te vormen tot ware kunstwerken. Deze benadering belichaamt onze definitie van upcycling: het omarmen van materialen die schadelijk zijn voor het milieu en ze, met zorg en toewijding, transformeren tot iets buitengewoons moois. De kern van onze aanpak vindt haar thuis in lokale Afrikaanse oplossingen, waar menselijke waarde voorop staat. Door samen te werken met vakbekwame ambachtslieden en kunstenaars streeft Nic&Mic ernaar om prachtige items te creëren die niet alleen de esthetische waarde benadrukken, maar ook de intrinsieke waarde van de mensen die erbij betrokken zijn. Het zijn deze ambachtslieden en kunstenaars waarmee wij samenwerken die de vruchten plukken van hun creativiteit en dagelijkse inzet, en op hun beurt bijdragen aan de verbetering van hun eigen leefomgeving. Zo vormen wij, door middel van upcycling, een brug tussen duurzaamheid, kunst en menselijke waarde, strevend naar een wereld waarin schoonheid en bewustzijn hand in hand gaan.

Nicholas Ninaber Van Eijben, Sociaal ondernemer Nic&Mic