Maar in zijn winststreven wordt hij beperkt. Zijn de prijzen te hoog, dan verliest hij het van zijn goedkopere concurrent. Schaadt hij het milieu of de derde wereld dan verspeelt hij de gunst van de geëngageerde afnemer, die uitwijkt naar een andere, wel verantwoord werkende aanbieder. Zo bepalen de concurrenten de moraal van de ondernemer. Zij zijn de waakhond van de markteconomie. Zij blaffen bij gevaar en gaan er – als het even kan – graag met het bot vandoor.
Zo kent ook maatschappelijk ondernemen zijn grenzen. Het is mooi als bedrijven zich inzetten voor een jeugdhonk of een groenere wei. Maar hoe bestendig zijn deze voornemens als het economische tij tegenzit, of een buitenlandse aanbieder met slechtere voornemens zijn producten goedkoper op de markt brengt?
Maatschappelijk ondernemen valt of staat met de economische ratio die eraan ten grondslag ligt. Het is de consument die bepaalt of hij de hogere kosten van het maatschappelijk verantwoord ondernemen voor zijn rekening wil nemen. Het is de uitkomst van een bedrijfseconomische calculatie die bepaalt of een bedrijf wel of niet in de kwaliteit van de omgeving kan investeren. Aan de debetkant van de verlies- en winstrekening de kosten van het clubhuis; aan de creditkant de baten door de daling van het aantal inbraken en vernielingen. Maatschappelijk ondernemen is een kwestie van goed calculeren.
De parlementaire enquête komt op stoom en levert boeiende beelden. Wat bijvoorbeeld te denken van een ondernemer die in huilen uitbarst als hij memoreert dat hij geld van de overheid op zijn rekening aantrof? Doorgaans stromen de tranen pas als het geld achterwege blijft. Welk beeld van de ondernemer zal blijven hangen? Het gevaar bestaat dat de publieke opinie zich tegen het bedrijfsleven keert. Er kan gemakkelijk een nieuw wantrouwen ontstaan, met een bijpassend woud van nieuwe wetten en regels. En weg is de dynamiek.
Een ondernemer heeft geen januskop. Hij grijpt de kansen die zich voordoen. De concurrentie houdt hem scherp, en is tevens zijn hoeder. Meer markt is het beste recept voor minder misbruik.
Hans Kamps